Μια διπλωματική λύση για την επιστροφή των Μαρμάρων προτείνει η Josephine Quinn, λέκτορας αρχαίας ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο Τζορτζ Κλούνεϊ θεωρεί ότι η Βρετανία θα πρέπει να επιστρέψει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Είναι μια ευρέως διαδεδομένη και απόλυτα σεβαστή άποψη - σίγουρα δεν είναι μια «χιτλερική ατζέντα» για τους πολιτιστικούς θησαυρούς του Λονδίνου, όπως το έθεσε ο Μπόρις Τζόνσον. Είναι όμως έτσι;
Υπάρχουν σίγουρα κακοί λόγοι για την επιστροφή των Μαρμάρων. Ο ένας είναι ότι ο Λόρδος Έλγιν, ο Βρετανός πρέσβης στην οθωμανική αυτοκρατορία στις αρχές του 19ου αιώνα, απογύμνωσε τον Παρθενώνα από τα περισσότερα γλυπτά του ανήθικα, ή ακόμα και παράνομα. Φαίνεται βεβαίως να έχει εκμεταλλευτεί το φιρμάνι ή την άδεια από τον Σουλτάνο για να αφαιρέσει τις «πέτρες με επιγραφές ή με μορφές» από το κτίσμα, με έναν ενθουσιασμό που πρόσεξαν πολλοί σύγχρονοι παρατηρητές.
Όταν ο Έλγιν αναγκάστηκε από τις δυσχερείς οικονομικές συνθήκες να πουλήσει τη λεία του και το βρετανικό κοινοβούλιο ψήφισε το 1816 να δεχθεί την έκθεση μιας επίλεκτης επιτροπής, ότι τα είχε νομίμως αποκτήσει πριν αγοράσει τα μάρμαρα για το Βρετανικό Μουσείο, χρησιμοποιήθηκε μια στενά νομική άποψη του θέματος που δεν ήταν καθολικά αποδεκτή εκείνη την εποχή, ακόμα και στη βουλή: κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο βουλευτής Hugo Hammersley πρότεινε να επιστραφούν στην Αθήνα.
Όταν ο Έλγιν αναγκάστηκε από τις δυσχερείς οικονομικές συνθήκες να πουλήσει τη λεία του και το βρετανικό κοινοβούλιο ψήφισε το 1816 να δεχθεί την έκθεση μιας επίλεκτης επιτροπής, ότι τα είχε νομίμως αποκτήσει πριν αγοράσει τα μάρμαρα για το Βρετανικό Μουσείο, χρησιμοποιήθηκε μια στενά νομική άποψη του θέματος που δεν ήταν καθολικά αποδεκτή εκείνη την εποχή, ακόμα και στη βουλή: κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο βουλευτής Hugo Hammersley πρότεινε να επιστραφούν στην Αθήνα.
Αλλά δεν μπορούμε να καθορίσουμε το σωστό πράγμα που πρέπει να κάνουμε τώρα αποκλειστικά με βάση το ότι κάποιος έκανε το λάθος πράγμα στο παρελθόν – είτε είναι ο ίδιος ο Λόρδος Έλγιν, είτε η κυβέρνηση που ενέκρινε τις ενέργειές του ή το προσωπικό του Βρετανικού Μουσείου που κατέστρεψε τα γλυπτά μέσα από τον υπερ- ενθουσιώδη καθαρισμό τους στη δεκαετία του 1930. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα θεσμικά όργανα και τα κράτη, και ίσως ακόμη και οι οικογένειες, δεν θα πρέπει να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τις παρούσες συνέπειες των προηγούμενων ενεργειών τους, ακόμη και αν κανένας από τους ανθρώπους που εμπλέκονται άμεσα ή επηρεάζονται δεν ζει πλέον. Όμως, η διόρθωση αυτών των σφαλμάτων του παρελθόντος ποτέ δεν είναι τόσο απλή, ή φθηνή, όπως και η αντιστροφή της αρχικής πράξης.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι τα μάρμαρα ανήκουν στην Ελλάδα. Ο ναός χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από την πόλη - κράτος της Αθήνας για την Αθηνά, την προστάτιδα θεά της, και στέγασε τα αφιερώματα που οι Αθηναίοι λάμβαναν από τις άλλες πόλεις-κράτη που υπόκεινταν σε αυτήν: σχεδόν ένα σύμβολο της ελληνικής δημοκρατίας ή μιας παρόμοιας αίσθησης. Η Αθήνα έπαψε να υπάρχει ως μια ελληνική πόλη τον 6ο αιώνα μ.Χ., πάνω από χίλια χρόνια προτού ο έβδομος κόμης του Έλγιν αφαιρέσει τα γλυπτά από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το έθνος της Ελλάδας χρονολογείται από το 1830, 20 χρόνια αφού ο Έλγιν τελείωσε τη βρώμικη δουλειά του και 14 χρόνια αφότου το βρετανικό κράτος τα παρέδωσε στο Βρετανικό Μουσείο, του οποίου οι θεματοφύλακες θωρούνται πλέον οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των γλυπτών. Είναι δύσκολο να δούμε πραγματικά τι πρέπει να κάνουν τα σύγχρονα εθνικά κράτη της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ή τι πρέπει να γίνει με το ζήτημα της ιδιοκτησίας, σχετικά με το πού εκτίθενται καλύτερα τα γλυπτά του Παρθενώνα.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι τα μάρμαρα ανήκουν στην Ελλάδα. Ο ναός χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από την πόλη - κράτος της Αθήνας για την Αθηνά, την προστάτιδα θεά της, και στέγασε τα αφιερώματα που οι Αθηναίοι λάμβαναν από τις άλλες πόλεις-κράτη που υπόκεινταν σε αυτήν: σχεδόν ένα σύμβολο της ελληνικής δημοκρατίας ή μιας παρόμοιας αίσθησης. Η Αθήνα έπαψε να υπάρχει ως μια ελληνική πόλη τον 6ο αιώνα μ.Χ., πάνω από χίλια χρόνια προτού ο έβδομος κόμης του Έλγιν αφαιρέσει τα γλυπτά από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το έθνος της Ελλάδας χρονολογείται από το 1830, 20 χρόνια αφού ο Έλγιν τελείωσε τη βρώμικη δουλειά του και 14 χρόνια αφότου το βρετανικό κράτος τα παρέδωσε στο Βρετανικό Μουσείο, του οποίου οι θεματοφύλακες θωρούνται πλέον οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των γλυπτών. Είναι δύσκολο να δούμε πραγματικά τι πρέπει να κάνουν τα σύγχρονα εθνικά κράτη της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ή τι πρέπει να γίνει με το ζήτημα της ιδιοκτησίας, σχετικά με το πού εκτίθενται καλύτερα τα γλυπτά του Παρθενώνα.
Αλλά υπάρχει ένας πολύ κακός λόγος για τη μη επιστροφή των μαρμάρων, καθώς η πράξη της επιστροφής θα δημιουργούσε προηγούμενο. Αυτό εξαρτάται πλήρως από ό,τι έγινε. Η επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα θα έδειχνε πράγματι ότι τα πολιτιστικά αγαθά θα πρέπει κατά κανόνα να αποστέλλονται στο σύγχρονο έθνος-κράτος που καταλαμβάνει τη γη πάνω στην οποία χτίστηκαν ή βρέθηκαν. Αλλά αν η κατευθυντήρια αρχή είναι ότι η παγκόσμια πολιτιστική μας κληρονομιά ανήκει σε όλους μας και θα πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όσο περισσότερους από εμάς είναι δυνατόν, τότε πρέπει να ληφθούν πιο δύσκολες αποφάσεις.
Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει το πειστικό επιχείρημα ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν την ευκαιρία να δουν τα μάρμαρα δίπλα στην Ακρόπολη όπου ανεγέρθηκαν εξ αρχής. Στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ο Παρθενώνας είναι ορατός μέσα από τα παράθυρα της αίθουσας στην οποία τα μάρμαρα θα εκτίθονταν μαζί με τια αρχαιότητες που έμειναν στην Αθήνα. Τα γλυπτά που σήμερα είναι χωρισμένα – συμπεριλαμβανομένων μιας αποκεφαλισμένης θεάς και μιας μεγάλης πομπής που εξαφανίζεται στα μισά- θα επανενωθούν και επιτέλους θα προσφέρουν όλη την αίσθησή τους. Η Αθήνα δεν είναι λιγότερο προσβάσιμη από το Λονδίνο στον υπόλοιπο κόσμο και το να δούμε και να σκεφτούμε αυτό το ναό και σχεδόν το σύνολο των γλυπτών στο ίδιο πρωινό, κάτω από τον ίδιο αττικό ουρανό, θα είναι ένα προνόμιο και μια χαρά .
Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει το πειστικό επιχείρημα ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν την ευκαιρία να δουν τα μάρμαρα δίπλα στην Ακρόπολη όπου ανεγέρθηκαν εξ αρχής. Στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ο Παρθενώνας είναι ορατός μέσα από τα παράθυρα της αίθουσας στην οποία τα μάρμαρα θα εκτίθονταν μαζί με τια αρχαιότητες που έμειναν στην Αθήνα. Τα γλυπτά που σήμερα είναι χωρισμένα – συμπεριλαμβανομένων μιας αποκεφαλισμένης θεάς και μιας μεγάλης πομπής που εξαφανίζεται στα μισά- θα επανενωθούν και επιτέλους θα προσφέρουν όλη την αίσθησή τους. Η Αθήνα δεν είναι λιγότερο προσβάσιμη από το Λονδίνο στον υπόλοιπο κόσμο και το να δούμε και να σκεφτούμε αυτό το ναό και σχεδόν το σύνολο των γλυπτών στο ίδιο πρωινό, κάτω από τον ίδιο αττικό ουρανό, θα είναι ένα προνόμιο και μια χαρά .
Έτσι, ίσως ο Τζορτζ Κλούνεϊ να έκανε λάθος και η Βρετανία δεν θα έπρεπε να επιστρέψει τα μάρμαρα του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Αλλά υπάρχει μια περίπτωση, το Βρετανικό Μουσείο να πρέπει να τα στείλει στο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα, αναθέτοντας την ιδιοκτησία τους σε ένα ίδρυμα που δεν θα συνδέεται με κανέναν οργανισμό ή κράτος. Το γεγονός ότι αυτή η λύση θα ήταν μη αποδεκτή, τόσο από τους Έλληνες όσο και από την βρετανική κυβέρνηση, είναι ένα πρόβλημα του σύγχρονου εθνικισμού και όχι της αρχαίας γλυπτικής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου