Το «σκωτσέζικο ντους» της Άγκυρας

Μέσα στον γενικό αναβρασμό και στην αναθεώρηση των στρατηγικών ζητημάτων που παρατηρείται μετά την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα θα πρέπει να κοιτάξουμε τα πράγματα και από την πλευρά της Τουρκίας
Είναι γνωστό ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τις προηγούμενες ημέρες ο τούρκος πρόεδρος επισκέφθηκε τη Γαλλία. Είδαμε μάλιστα τον Πύργο του Αϊφελ να φωταγωγείται με τα εθνικά χρώματα της Τουρκίας, το λευκό και το κόκκινο.
Ο τούρκος ηγέτης, όμως, ασφαλώς θα απογοητεύτηκε από την επίμονη στάση της Γαλλίας κατά της τουρκικής ένταξης στην ΕΕ. Η άρνηση είναι στην πραγματικότητα διπλή, διότι υποστηρίζεται από κοινού από το γαλλογερμανικό δίδυμο Σαρκοζί- Μέρκελ.
Κάτι που δεν εμποδίζει ωστόσο τις δύο χώρες να παρακινούν την Τουρκία να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα της επιτρέψουν να υποστηρίξει από πιο ευνοϊκή θέση την ευρωπαϊκή της προοπτική. Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέκρινε την τουρκική κυβέρνηση για τη στάση της ως προς την ελευθερία του Τύπου και την ελευθερία της έκφρασης, αρχές που θεωρεί ότι δεν γίνονται απόλυτα σεβαστές.
Η Τουρκία μάς υποβάλλει λοιπόν σε «σκωτσέζικο ντους», πότε κρύο πότε ζεστό. Το ζεστό είναι η υποστήριξη της ιστορικής συμφωνίας που συνυπέγραψαν οι υπουργοί Εξωτερικών Αρμενίας και Τουρκίας στη Ζυρίχη. Το ζήτημα των καταστροφών του 1915-1917 από τα στρατεύματα του Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τις οποίες η Αρμενία διεκδικεί να αναγνωριστούν ως «γενοκτονία», αποτελούσε πραγματικά ένα αγκάθι. Θα πρέπει λοιπόν να χαιρετήσουμε το γεγονός (αν και εκκρεμεί η επικύρωση της συμφωνίας από τα κοινοβούλια των δύο χωρών) για αυτό ακριβώς που είναι: μια ιστορική πράξη. Θα πρέπει επίσης να αποδώσουμε τα δέοντα στη Χίλαρι Κλίντον. Χάρη στις δικές της προσπάθειες αλλά και σε αυτές του αρμένιου υπουργού Εξωτερικών Εντουαρντ Ναλμπαντιάν, οι οποίοι διαβουλεύονταν ως την τελευταία στιγμή μέσα στο αυτοκίνητο που τους μετέφερε στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, επετεύχθη τελικώς η συμφωνία.
Την Τετάρτη 14 Οκτωβρίου οι πρωθυπουργοί Τουρκίας και Αρμενίας παρακολούθησαν τον ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ των εθνικών τους ομάδων που πραγματοποιήθηκε στην Προύσα (η Τουρκία κέρδισε 2-0) για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ δήλωσε: «Δεν γράφουμε Ιστορία, τη δημιουργούμε».
Υπάρχουν όμως ακόμη ζητήματα που εκκρεμούν. Ηδη ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ζήτησε από την Αρμενία να σταματήσει να διεκδικεί τα εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και να αποσύρει τα στρατεύματά της από την περιοχή. Σε κάθε περίπτωση η «συμφιλίωση» έχει πράγματι στρατηγική σημασία, καθώς συνιστά εγγύηση σταθερότητας για αυτόν τον κόμβο των αγωγών ενέργειας που τροφοδοτούν την Ευρώπη.
Ας έλθουμε και στο κρύο. Η τελευταία εξέλιξη σηματοδοτεί μια ιστορική μεταστροφή της Τουρκίας. Εχει, όμως, και μία ακόμη πτυχή. Η Τουρκία προσπαθεί όλο και περισσότερο να καταστήσει εχθρό της το Ισραήλ. Αυτό δεν έχει γίνει βέβαια μέχρι στιγμής, όμως οι εξελίξεις μάς κάνουν να πιστεύουμε κάτι τέτοιο. Τις προηγούμενες ημέρες επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στρατιωτικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ με τη συμμετοχή του Ισραήλ στις οποίες η Τουρκία αρνήθηκε να λάβει μέρος. Επισήμως οι τούρκοι αξιωματούχοι επικαλέστηκαν οργανωτικά ζητήματα, ενώ από την πλευρά του ΝΑΤΟ έγινε λόγος για «άσκηση περιορισμένου ενδιαφέροντος». Η πραγματικότητα είναι ότι επρόκειτο για στρατιωτικές ασκήσεις με κωδική ονομασία «Αετός της Ανατολής» και με πολύ μεγάλη πολιτική σημασία που θα πραγματοποιούνταν στον εναέριο χώρο μεταξύ Συρίας, Ιράν και Ιράκ. Αξίζει να θυμίσουμε επίσης την αναπάντεχη αντιπαράθεση μεταξύ του Ερντογάν και του ισραηλινού προέδρου Σιμόν Πέρες κατά τη διάρκεια του Φόρουμ στο Νταβός στις αρχές του χρόνου. « Πώς μπορούμε να δεχτούμε να πετάνε στον εναέριο χώρο μας αεροπλάνα που βομβαρδίζουν τη Γάζα;» διερωτάται μια τουρκική εφημερίδα, διατυπώνοντας με τον καλύτερο τρόπο το νέο δόγμα της Τουρκίας έναντι του Ισραήλ.
Πρόκειται για σημαντική διαφοροποίηση, διότι από την ίδρυσή του το κράτος του Ισραήλ μπορούσε να θεωρεί την Τουρκία σύμμαχο. Ας μην παραβλέπουμε ωστόσο το γεγονός ότι το επισήμως κοσμικό κράτος της Τουρκίας κυβερνάται από ένα κόμμα που υποστηρίζει τον ισλαμισμό. Ομοίως η Τουρκία υπήρξε πάντοτε ένα σημαντικό στήριγμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Κάτι που μεταφράστηκε σε πίεση προς τους Ευρωπαίους, προκειμένου να δεχθούν στους κόλπους της Ενωσης την Τουρκία.
Σήμερα παρακολουθούμε την απομάκρυνση της Τουρκίας από το Ισραήλ, που ίσως φθάσει ακόμη πιο μακριά. Ας μην ξεχνάμε ότι το πρώτο ενδεικτικό γεγονός ήταν η άρνηση της Τουρκίας να επιτρέψει τις πτήσεις αμερικανικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της, τα οποία στη συνέχεια θα βομβάρδιζαν το Ιράκ. Η κίνηση αυτή συνοδεύτηκε από την προσέγγιση του Ερντογάν προς το Ιράν. Αντίθετα όλες οι ως σήμερα προσπάθειες προσέγγισης του Ισραήλ προς την Αγκυρα έχουν απορριφθεί από τους Τούρκους.
Αν επιβεβαιωθεί το διαζύγιο Τουρκίας- Ισραήλ και μαζί με αυτό η προσέγγιση της Τουρκίας προς το Ιράν, θα πρόκειται για μια πολύ σημαντική αλλαγή στη γεωστρατηγική ισορροπία της περιοχής. Και θα γίνει μάλιστα την πιο κακή στιγμή. Στο Λονδίνο η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον διεμήνυσε στην Τεχεράνη ότι η διεθνής κοινότητα δεν θα περιμένει «επ΄ αόριστον» να δείξει το Ιράν ότι είναι έτοιμο να αποδείξει τις καλές προθέσεις του. Είναι αυτονόητο εξάλλου ότι, αντίθετα με τη συμφιλίωση με την Αρμενία, οι κινήσεις της Τουρκίας δεν διευκολύνουν τη μακρά πορεία προσέγγισης με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Πηγή