Η μυστική συνεργασία Θ. Παγκάλου - ΚΚΕ στα χρόνια του μεσοπολέμου (κάτι που ίσως δεν γνωρίζατε)

Στα χρόνια της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης και της κυβέρνησης Μιχαλακοπούλου (αρχηγού των "συντηρητικών Φιλελευθέρων") το 1924, το μικροσκοπικό -τότε- ΚΚΕ τελούσε σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας. Οι τρείς βασικοί του πυρήνες βρίσκονταν στην Αθήνα στην Θεσσαλονίκη και στους καπνοπαραγωγικούς νομούς της Καβάλας και της Δράμας. Παρά την αριθμητική του ένδεια, το ΚΚΕ ήταν πολύ καλά οργανωμένο στα συνδικάτα των εργαζομένων στην Αθήνα, ελέγχοντας την ΓΣΕΕ και τα συνδικαλιστικά όργανα των σιδηροδρομικών, των εργαζομένων στην δημόσια επιχείρηση φωταερίου κτλ.

Η Κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου, που είχε αναλάβει από τον Οκτώβριο του 1924, είχε να αντιμετωπίσει ανυπέρβλητα εσωτερικά δημοσιονομικά προβλήματα που είχαν επισωρευτεί από την Μικρασιατική καταστροφή, το προσφυγικό πρόβλημα, την διετή ακυβερνησία (1922-1924) την κατάρρευση της δραχμής και των οικονομικών εσόδων του κράτους. Η ραγδαία πτώση του επιπέδου διαβίωσης πολλών εργαζομένων, οδήγησε σε εκτεταμένες απεργιακές κινητοποιήσεις πολλών επαγγελματικών κλάδων στις αρχές του 1925. Το ΚΚΕ εκμεταλλεύτηκε επιδέξια την κοινωνική αναταραχή υποκινώντας, μέσω των πολλών συνδικάτων που ήλεγχε, περαιτέρω την κοινωνική αντίδραση.

Η αντίδραση του Μιχαλακόπουλου στην μαζική κοινωνική διαμαρτυρία, ήταν γρήγορη και σκληρή. Απαγόρευσε τις περισσότερες διαδηλώσεις, πήρε σκληρά αστυνομικά κατασταλτικά μέτρα για την διάλυση πολλών απεργιών και κινητοποιήσεων, ενώ αντέταξε απόλυτη άρνηση για συναντήσεις με αντιπροσωπείες εργαζομένων. Για να λυγίσει περαιτέρω την αγωνιστικότητα των απεργών, ο Μιχαλακόπουλος κατάργησε την ΓΣΕΕ και διέλυσε πολλά συνδικαλιστικά αντιπροσωπευτικά όργανα των εργατών και των δημοσίων υπαλλήλων που στην πλειοψηφία τους ελέγχονταν από τους κομμουνιστές

Ο αυταρχισμός αυτός έπληξε το ΚΚΕ αφαιρώντας συνδικαλιστικούς μηχανισμούς που είχαν δημιουργηθεί με πολύ κόπο και προσπάθεια από το κόμμα και προωθούσαν την πολιτική του. Αυτόκλητος, έστω έμμεσος, υπερασπιστής των κομμουνιστών εμφανίστηκε τότε ο απόστρατος υποστράτηγος Θεόδωρος Πάγκαλος, βενιζελικός στρατοκράτης, παλαιός υπουργός εννόμου τάξεως και εσωτερικών, που τώρα εποφθαλμιούσε ανοιχτά την εξουσία. Με μια σειρά άρθρων του την άνοιξη του 1925, υπερασπίστηκε το δικαίωμα των εργαζομένων να απεργούν, αποτάσσοντας τις κατηγορίες για κομμουνιστική υποκίνηση. Την ίδια εποχή, στο πλαίσιο των προσπαθειών του να οργανώσει ένα αποτελεσματικό πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης Μιχαλακοπούλου, ο Πάγκαλος ήρθε σε μυστικές επαφές με την ηγεσία του ΚΚΕ, μέσω μιας ομάδας ακροαριστερών αξιωματικών με επικεφαλής τον περίφημο "κόκκινο συνταγματάρχη" Ευριπίδη Μπακιρτζή.

Σε αυτές τις επαφές ο Πάγκαλος πρότεινε συνεργασία στους ηγέτες των κομμουνιστών για το κίνημα που σχεδίαζε. Συγκεκριμένα τους πρότεινε όταν εκδηλωθεί το κίνημα του, το ΚΚΕ να κηρύξει γενική απεργία ώστε να στηρίξει την προσπάθεια ανατροπής της κυβέρνησης. Σε αντάλλαγμα ο Πάγκαλος θα πρόσφερε την προστασία του στο ΚΚΕ από πολιτικές διώξεις και θα παρείχε ελευθερία πολιτικής δράσεως, όταν θα αναλάμβανε την εξουσία. Περιέργως και μάλλον αφελώς, οι ηγέτες των κομμουνιστών πείστηκαν ότι η συνεργασία με έναν αυταρχικό ακροδεξιό στρατοκράτη θα βοηθούσε το μικρό εργατικό ταξικό κόμμα τους και δέχτηκαν να συμμετάσχουν.

Το κίνημα του Παγκάλου εκδηλώθηκε ξημερώματα της 25ης Ιουνίου 1925, κυρίως στην Β. Ελλάδα και στο ναυτικό και εντελώς απρόσμενα πέτυχε, χάρις την εκνευριστική αδράνεια που επέδειξε η τότε νόμιμη πολιτειακή ηγεσία της χώρας. Η άμεση επιβολή του Παγκάλου κατέστησε την συμφωνία με το ΚΚΕ πρακτικά άχρηστη. Ο "Ριζοσπάστης" που κυκλοφόρησε στις 26 Μαρτίου, τήρησε μια πολύ προσεκτική στάση απέναντι στον Πάγκαλο, αποφεύγοντας να τον καταδικάσει απερίφραστα. Απεναντίας μάλιστα παρότρυνε τον Πάγκαλο να πάρει φιλολαϊκά μέτρα, ενώ το γενικό πνεύμα της εφημερίδας ήταν ότι σε σχέση με την κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου, ο Πάγκαλος ήταν καλύτερη λύση. Προφανώς η εφεκτική αυτή στάση θα είχε τις ρίζες της στις συμφωνίες που είχαν γίνει.

Φυσικά ο Πάγκαλος δεν τήρησε κανενός είδους συμφωνία με κανέναν. Όταν σταθεροποιήθηκε στην εξουσία, διέλυσε την Δ΄ Εθνοσυνέλευση, εξόρισε όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, απαγόρευσε την ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα του συνδικαλίζεσθαι και έθεσε το ΚΚΕ εκτός νόμου. Την ηγεσία του κομμουνιστικού κόμματος (Πουλιόπουλος, Μάξιμος) την παρέπεμψε σε δίκη για τις αυτονομιστικές θέσεις της για την Ελληνική Μακεδονία. Η κατηγορία ήταν "εσχάτη προδοσία" και η ποινή ήταν "θάνατος". Τελευταία στιγμή ο δικτάτορας ανέβαλλε τις εκτελέσεις, αλλά οι κατηγορούμενοι έμειναν φυλακισμένοι Παράλληλα, πάνω από 800 σημαντικά στελέχη του ΚΚΕ φυλακίστηκαν και το κομμουνιστικό κόμμα έμεινε ουσιαστικά ακέφαλο.

Η σημερινή θέση του ΚΚΕ για τα γεγονότα αυτά είναι, όπως και σε πολλά άλλα, υποκριτική και καιροσκοπική Ενώ δεν δημοσιοποιεί τα αρχεία του που αφορούν μια τόσο παλιά υπόθεση, με ένα νοητικό και χρονικό άλμα, η επίσημη "ιστορία" του, περνάει από τις διώξεις του Μιχαλακόπουλου σε αυτές του Παγκάλου. Η σύγχρονη πολιτική κόντρα με τον υπουργό του ΠΑΣΟΚ (και εγγονό του δικτάτορα) Πάγκαλο, είναι προφανώς άσχετη με τα γεγονότα αυτά.

ΠΗΓΕΣ

-Άλκη Ρήγου, τα κρίσιμα χρόνια 1922-1935, εκδόσεις Παπαζήση

-Σπύρος Μαρκέτος, τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού, εκδόσεις βιβλιόραμα

-Ελευθερίου Σταυρίδη, Τα παρασκήνια του ΚΚΕ, εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις

-Η άποψη του επισήμου ΚΚΕ σήμερα (http://www1.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=1322760&publDate=30/6/2002)

-το φύλλο του "Ριζοσπάστη" της 26ης Ιουνίου 1925

(http://www.nlg.gr/digitalnewspapers/ns/pdfwin_ftr.asp?c=65&pageid=-1&id=64623&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=&CropPDF=0)


σημείωση: επειδή οι καιροί είναι πονηροί, οι δύο πηγές που χρησιμοποιώ (Μαρκέτος, Ρήγος) είναι καθηγητές πανεπιστημίου αριστερών φρονημάτων με εξειδίκευση στον μεσοπόλεμο. Ο κ. Ρήγος μάλιστα είναι και κορυφαίο στέλεχος του Συνασπισμού.

(από το istorikathemata.blogspot.com)