Όλοι θυμούνται τη τελευταία φορά που οι ΗΠΑ και η Δύση χρησιμοποίησαν στρατιωτική βία για να ανατρέψουν κάποιον μισητό Άραβα δικτάτορα. Το κενό εξουσίας αμέσως καλύφθηκε από αναρχία, δολοφονικές αντιζηλίες, και στο τέλος εμφύλιο πόλεμο. Η συμπεριφορά του προέδρου George W. Bush όσον αφορά στη διαχείριση του Ιράκ, μετά την εισβολή, αποτελεί μια μελανή σελίδα στην ιστορία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ένα λάθος που δεν θα πρέπει να επαναληφθεί. Για αυτό και οι σώφρονες φωνές λένε πως οποιαδήποτε κινητοποίηση με σκοπό την ανατροπή του Καντάφι θα πρέπει να συνοδεύεται κι από ένα σοβαρό πλάνο μιας πολιτικής ανασυγκρότησης της χώρας.
Κάτι τέτοιο όμως δεν βλέπουμε να γίνεται. Όπως λένε ανώτατα στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης, «η κατάσταση στη Λιβύη είναι ακόμη πολύ ρευστή». Η δε ταυτότητα των αντικαθεστωτικών είναι σχετικά άγνωστη, και δεν επιτρέπει σοβαρούς σχεδιασμούς για το μέλλον της χώρας. Εξάλλου, ο Λευκός Οίκος είναι πολύ απασχολημένος με τη κρίση στο Μπαχρέιν, και στην Υεμένη, και με τις προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αιγύπτου και της Τυνησίας. Τα κράτη αυτά είναι πολύ μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας για την Αμερική απ ότι η Λιβύη. Εξάλλου, η επέμβαση της Δύσης, δεν είναι ακόμη σίγουρο ότι θα καταλήξει σε επιτυχία.
Τα καλά νέα είναι πως η Λιβύη δεν είναι Ιράκ. Οι φυλετικοί διαχωρισμοί της δεν είναι τόσο σημαντικοί και δύσκολοι όσο αυτοί μεταξύ Σουνιτών, Σιιτών, και Κούρδων, όπως στο Ιράκ. Και ας μη ξεχνάμε, πως αν πέσει ο Καντάφι, οι αντάρτες θα έχουν το πλεονέκτημα να θεωρούνται πως αυτοί τον ανέτρεψαν, μέσα από λαϊκή εξέγερση, και όχι οι Αμερικάνοι.
Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε πως οποιοσδήποτε πόλεμος απελευθερώνει καταπιεσμένα πάθη και μίση που υποφώσκουν χρόνια. Οι φυλές μπορεί να στραφούν η μία εναντίον της άλλης, ή ακόμη να εξαπολύσει ο Καντάφι τους διάφορους τζιχαντιστές που επί χρόνια στήριζε και εκπαίδευε. Για όλα αυτά, η πορεία της μεταπολεμικής Λιβύης μοιάζει ανήσυχη.
Βέβαια, οι ΗΠΑ δεν θα είναι κατοχική δύναμη στη Λιβύη, οπότε και οι ευθύνες των Αμερικανών θα είναι πολύ λιγότερες. Οι Λίβυοι είναι αυτοί που θα αποφασίζουν. Χάρη όμως στα 40 χρόνια της διακυβέρνησης Καντάφι, μιλάμε για μια χώρα χωρίς κρατικούς θεσμούς, κι έτσι όποιος τη κληρονομήσει θα χρειαστεί άφθονη ξένη βοήθεια.
Βασικά, η Αμερική θα πρέπει να εκπαιδεύσει τις λιβυκές δυνάμεις ασφαλείας σε θέματα «δημοκρατικής αστυνόμευσης». Στη περίπτωση του Ιράκ, αν και συστάθηκε ένα όργανο ειδικών, με σκοπό τη διαχείριση του στάτους της χώρας μετά την εισβολή, όλα άλλαξαν μόλις ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο το πεντάγωνο, και τα ζητήματα ασφάλειας υπερτέρησαν όλων των άλλων. Το όργανο δεν ελήφθη καν υπόψη.
Όπως λέει η έμπειρη διπλωμάτης Barbara Bodine, «λείπει η πολιτική μας κατανόηση…δεν γνωρίζουμε αρκετά ώστε να πετύχουμε αυτό που λέγεται social engineering». Όπως λέει, στο Ιράκ οι Αμερικάνοι στηρίχτηκαν σε Ιρακινούς εμιγκρέδες που τελικά αποδείχτηκαν φανατικοί. Στη Λιβύη, θα πρέπει να στηριχτούν οι υπάρχοντες κρατικοί θεσμοί, που δυστυχώς όμως σπανίζουν. ΟΙ ξένοι θα πρέπει απλά να αναλάβουν έναν βοηθητικό πολιτικό ρόλο και να περιοριστούν στη προσφορά τεχνοκρατικών συμβουλών.
Ποιοι θα είναι όμως αυτοί οι ξένοι; Η Αμερική πλήρωσε και πληρώνει ακριβό τίμημα στη Μ. Ανατολή και γενικά στον αραβικό κόσμο. Για αυτό και ο Ομπάμα προχωρά αργά. Ο Αμερικανός φορολογούμενος δεν είναι διατεθειμένος να αναλάβει το κόστος της ανασυγκρότησης της Λιβύης. Ο ΟΗΕ θα πρέπει να αναλάβει τον κυρίαρχο ρόλο, όπως έκανε στο Κόσσοβο και στο Ανατολικό Τιμούρ. Όπως λένε και οι ειδικοί του RAND Corp. στο παρελθόν, οι προσπάθειες του ΟΗΕ να αναδομήσει και να δημιουργήσει λειτουργικά κράτη, έχουν υπάρξει πολύ πιο αποτελεσματικές από τις αντίστοιχες των ΗΠΑ.
Οι Λίβυοι όμως, που διατηρούν αρνητικές αναμνήσεις από την αποικιοκρατία των Ιταλών, ίσως να δουν αρνητικά και τον ΟΗΕ, ως μια νέα αποικιοκρατική δύναμη. Ίσως θα πρέπει να επαναληφθεί το παράδειγμα χωρών όπως η Χιλή και η Ν. Αφρική που κατάφεραν να περάσουν σε καθεστώς δημοκρατίας από δικτατορία. Μια πηγή στήριξης θα μπορούσε να είναι η Λέσχη της Μαδρίτης, μια ομάδα πρώην ηγετών δημοκρατικών χωρών.
Τίποτα δεν είναι σίγουρο με τη Λιβύη, αφού έχει περάσει 40 χρόνια απομονωμένη από τις δημοκρατικές εξελίξεις του 20ου αιώνα. Η διεθνής κοινότητα έχει την υποχρέωση να τη βοηθήσει στην αμέσως επόμενη εποχή, μετά τον Καντάφι. Το φιάσκο του Ιράκ, δεν χρειάζεται να επαναληφθεί, απλά αποτελεί παράδειγμα αποφυγής.
Αν αργά ή γρήγορα οι Λίβυοι επαναστάτες καταλάβουν τη πρωτεύουσα Τρίπολη, και απευθύνουν έκκληση βοήθειας, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση η Δύση να αδρανήσει ή να επαναλάβει τη κυνική απάντηση που είχε δώσει κάποτε ο Donald Rumsfeld, κουνώντας τους ώμους του: «Η δημοκρατία είναι μια δύσκολη υπόθεση….».
S.A.-Foreign Policy
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου