Ο νέος τουρκικός ακτιβισμός

• Η Ισραηλινή επίθεση στο στόλο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, με τους εννέα νεκρούς, ήταν η αφορμή για μια νέα αντι-Ισραηλινή ρητορική από την Άγκυρα. Αυτό που ακολούθησε, ήταν η καταψήφιση της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την επιβολή κυρώσεων στο Ιράν. Ο Ρόμπερτ Γκέιτς έκανε λόγο για «απογοήτευση» και η συζήτηση για το εάν η Τουρκία στρέφεται προς Ανατολάς, άνοιξε, εκ νέου

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι κύριες απειλές για την τουρκική ασφάλεια προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τη Σοβιετική Ένωση. Σήμερα, η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα πολύ πιο διαφορετικό σύνολο προκλήσεων, όπως για παράδειγμα ο αυξανόμενος κουρδικός αυτονομισμός, οι αιρετικές συγκρούσεις στο Ιράκ που θα μπορούσαν να τεθούν εκτός ελέγχου, η άνοδος του Ιράν και η διάσπαση του Λιβάνου, εν μέρει στα χέρια ριζοσπαστικών ομάδων που έχουν στενούς δεσμούς με τη Συρία και το Ιράν. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από τη νότια περιφέρεια της Τουρκίας και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, η Τουρκία έχει αρχίσει δικαιολογημένα να στρέφει περισσότερο την προσοχή της στην εν λόγω περιοχή.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις σημαντικές εσωτερικές αλλαγές που έχουν επέλθει στην τουρκική κοινωνία. Η φιλοδυτική ελίτ που είχε διαμορφώσει την τουρκική εξωτερική πολιτική μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, αντικαθίσταται βαθμιαία από μία πιο συντηρητική, πιο θρησκευτική και πιο εθνικιστική ελίτ που είναι επιφυλακτική προς τη Δύση και έχει μια θετικότερη στάση απέναντι στο οθωμανικό παρελθόν της Τουρκίας. Το AKP, με τον Ταγίπ Ερντογάν, έχει κατορθώσει να παρεισφρήσει στον αυξανόμενο λαϊκό εθνικισμό, αναμειγνύοντας τον με το Ισλάμ.
Ο Emiliano Alessandri του Ινστιτούτου Brookings αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η Τουρκία δεν αλλάζει προσανατολισμό, ανοίγει απλώς τις κλειδαριές του ψυχρού πολέμου», ενώ η Sharmine Narwani σημειώνει: «οι ΗΠΑ και η Τουρκία έχουν πάρα πολλούς κοινούς στόχους στην ευρύτατη Μέση Ανατολή. Οι διαφορές που έχουν στο πώς θα επιτευχθούν οι στόχοι, δεν σημαίνει ότι βρίσκονται σε σύγκρουση».
Αντίθετα, η επικρατούσα αντίληψη για τις πολύ καλές σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ, οι οποίες δοκιμάζονται τον τελευταίο χρόνο, δεν είναι ακριβής. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ καλές, με εξαίρεση τη δεκαετία μετά το «εικονικό» πραξικόπημα του 1997. Εκείνη η ηγετική ομάδα είχε ιδιαίτερα στενές σχέσεις με το ισραηλινό λόμπι στην Ουάσιγκτον. Όμως ακόμα και εκείνη την περίοδο δεν υπήρχε ταύτιση απόψεων στα σχέδια των νεοσυντηρητικών για τη «Νέα Μέση Ανατολή». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ενδεχόμενο ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους στο Β. Ιράκ, προοπτική που βλέπει θετικά το Ισραήλ αλλά αποτελεί εφιάλτη για την Άγκυρα.
Αυτή η ιδιότυπη σχέση, επιδεινώθηκε μετά την εκλογή της σημερινής κυβέρνησης του Ισραήλ και τα γνωστά καταστροφικά επεισόδια που ακολούθησαν τον τελευταίο χρόνο. Πολλοί υποστηρίζουν πως απαιτούνται πλέον σημαντικές πρωτοβουλίες και υπαναχωρήσεις και από τις δυο πλευρές ενώ οι περισσότεροι κάνουν λόγο για την οριστική απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση.
Στην Τουρκική Κυβέρνηση απορρίπτουν κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς περί αλλαγής του προσανατολισμού. Ο Ερντογάν σε πρόσφατες δηλώσεις του χαρακτήρισε «εξαπτέρυγα του Ισραήλ» όσους αναπαράγουν αυτές τις απόψεις, ενώ ο υπουργός επικρατείας Εγκεμέν Μπαγίς έκανε λόγο για κύκλους που δεν θέλουν την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία ανακαλύπτει πάλι την περιοχή τής οποίας είναι ιστορικά ένα αναπόσπαστο τμήμα. Ειδικά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, η Τουρκία ήταν η κυρίαρχη δύναμη στη Μέση Ανατολή. Η δημοκρατική της περίοδος, κατά την οποία απείχε από οποιαδήποτε ανάμειξη στα μεσανατολικά ζητήματα, αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Ο προσφάτως παρατηρούμενος ακτιβισμός της Τουρκίας αποτελεί μία επιστροφή σε ένα παραδοσιακότερο σχέδιο άσκησης εξωτερικής πολιτικής.

Πηγή