Καιρός να αντιληφθούν οι ΗΠΑ ότι οι σχέσεις τους με την Τουρκία άλλαξαν

• Είναι καιρός πια οι ΗΠΑ να αντιληφθούν πως οι σχέσεις τους με τη Τουρκία έχουν αλλάξει από τότε που υπήρχε ο κοινός εχθρός, δηλαδή η ΕΣΣΔ

Παρά την αρχική αισιοδοξία της κυβέρνησης Ομπάμα για μια «ιδανική συνεργασία», και μόλις ένα χρόνο μετά την φιλόδοξη ομιλία του Αμερικανικού προέδρου στη τουρκική Εθνοσυνέλευση, τα πράγματα μεταξύ των δυο χωρών έχουν δυσκολέψει. Πάντοτε υπήρχαν προβλήματα, όπως οι διαταραγμένες σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, η εισβολή στη Κύπρο, οι εκκλήσεις για αναγνώριση της αρμένικης γενοκτονίας κλπ. Σήμερα όμως τα όποια προβλήματα έχουν διογκωθεί, καθώς η Τουρκία «ενηλικιώθηκε» διαθέτοντας τη 16η μεγαλύτερη οικονομία στο κόσμο, και ανεξάρτητη διπλωματική φωνή.
Η διάθεση της Τουρκίας για κυριαρχία, φαίνεται καθαρά στη Μέση Ανατολή. Μέσα σε 8 μόλις χρόνια έχει μετατραπεί από παρατηρητής σε βασικό παίκτη. Και ενώ σε αφηρημένο επίπεδο οι Τούρκοι μοιράζονται τους ίδιους στόχους με την Αμερική, στη πραγματικότητα υπάρχουν και μεγάλες αντιθέσεις. Για πρώτη φορά, η Τουρκία έχει κάνει σαφή επιλογή στη διαμάχη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, ενώ ο Τούρκος πρωθυπουργός έχει συγκρίνει τους ισλαμιστές της χώρας του με τη Χαμάς. Ο εναγκαλισμός της Χαμάς από τη Τουρκία έχει αναστατώσει όχι μόνο τους Ισραηλινούς, αλλά και άλλους συμμάχους όπως την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, και τη παλαιστινιακή αρχή. Στο δε Αφγανιστάν, όπου η Τουρκία διαθέτει 1,700 στρατιώτες, η άρνηση του Ερντογάν να τους εμπλέξει σε πολεμικές επιχειρήσεις έχει στενοχωρήσει τη Ουάσιγκτον.
Πέρα από τις διάφορες παραμέτρους όσον αφορά στη Συρία, τη Χεζμπολάχ κλπ. το μεγαλύτερο πρόβλημα στις σχέσεις με την Αμερική είναι η τουρκική στάση αναφορικά με το Ιράν. Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ιράν και Τουρκίας- Βραζιλίας για την επεξεργασία ουρανίου, έχει αποδείξει την έλλειψη επικοινωνίας και συντονισμού μεταξύ δυο κατά τα άλλα στενών συμμάχων.
Η εύκολη εξήγηση για όλα τα παραπάνω είναι να τα αποδώσει κανείς στην ισλαμοποίηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Όμως ο υπουργός Εξωτερικών Davutoglu δεν είναι ισλαμιστής. Έχει όμως αντιληφτεί το ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η χώρα του στο νέο σκηνικό που διαμόρφωσε το τέλος του ψυχρού πολέμου. Από τη πλευρά της, η Αμερική δεν δείχνει να έχει καταλάβει αυτή την αλλαγή στη τουρκική σκέψη. Και θα πρέπει επιτέλους να αντιληφτεί ότι οι δυο σύμμαχες χώρες μπορεί να μην είναι αντίπαλοι, αλλά σίγουρα είναι ανταγωνιστές. Και ενώ οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν τον κυρίαρχο ρόλο τους στη Μέση Ανατολή, διατηρώντας τις ισορροπίες που τον εξασφαλίζουν, η Τουρκία σκέφτεται διαφορετικά. Οι Τούρκοι δείχνουν διατεθειμένοι να παρακάμπτουν τη διεθνή νομιμότητα προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Αν το αποτέλεσμα εξυπηρετεί και την Αμερική, έχει καλώς. Αν όχι, τότε κρίμα.
Η προσέγγιση αυτή της Άγκυρας είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη Τουρκία, καθώς και μεταξύ των Αράβων. Και αυτό είναι που τονίζει συνεχώς ο Ερντογάν. Είναι φανερό πως ο πρωθυπουργός και το κόμμα του πιστεύουν πως έχουν πολλά να κερδίσουν σε πολιτικό επίπεδο αν συνεχίσουν τη νέα στάση που έχουν υιοθετήσει για τη Μέση Ανατολή. Η μυθολογία που επικρατεί αναφορικά με τις παραδοσιακά καλές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, κάνει δύσκολη την απαραίτητη πλέον αποδοχή πως οι σχέσεις αυτές έπαψαν να είναι καλές. Μόλις οι πολιτικοί των ΗΠΑ συνειδητοποιήσουν τη νέα κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, θα πρέπει να βρουν τρόπους διαχείρισής της έτσι ώστε οι νέες σχέσεις να προκαλέσουν τη λιγότερη δυνατή ζημιά. Ο σκοπός του Ομπάμα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη σχέσεων όπως αυτές που οι ΗΠΑ έχουν με τη Βραζιλία, τη Ταϊλάνδη και τη Μαλαισία. Δυνατές μεν αλλά σε καμία περίπτωση στρατηγικές. Η έννοια της «ιδανικής συνεργασίας» δεν έχει πια κανένα νόημα. Είναι καιρός οι ΗΠΑ να το καταλάβουν.
Foreign Policy