"Φοβάμαι μην τιμωρήσουν την Τουρκία..."Ήταν 20 Νοεμβρίου 1975. Το ρολόι στο γραφείο του τότε υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, στον 7ο όροφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, έδειχνε 9:30 το πρωί. Ο κ. Κίσινγκερ υποδέχθηκε με χαμόγελα και αστεϊσμούς τον κ. Ντενκτάς ως… αντιπρόεδρο της Κύπρου!
Συνοδευόταν μόνο από ένα συνεργάτη του (που δεν κατονομάζεται), στον οποίο δεν επέτρεψε να λάβει μέρος στη συνάντησή του με τον Αμερικανό υπουργό. Ήθελε να είναι μόνος. Τον κ. Κίσινγκερ, πλαισίωναν οι στενοί του συνεργάτες Χάρτμαν και Ίγκλετον, που είχαν άμεση ανάμειξη στο Κυπριακό από τις 15 Ιουλίου 1974, όταν έφτασε το πρώτο μήνυμα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι «ο Μακάριος ήταν (μάλλον) νεκρός». Ο κ. Ίγκλετον εκτελούσε χρέη πρακτικογράφου, ενώ η συνομιλία των δύο ανδρών μαγνητοφωνήθηκε.
Ο κ. Κίσινγκερ, αντιμετώπισε τον κ. Ντενκτάς ως να συναντούσε ένα παλιό καλό φίλο. Η συμπεριφορά του, εξέπληξε ακόμα και τους συνεργάτες του, που δεν ανέμεναν την οικειότητα που επέδειξε ο Αμερικανός υπουργός, σ’ ένα πολιτικό, που είχε κατηγορηθεί, εκτός των άλλων, και για τη δημιουργία τρομοκρατικής οργάνωσης, της γνωστής ΤΜΤ. Η συνομιλία των δύο ανδρών, επισφράγισε τη «συμφωνία κυρίων» του κ. Κίσινγκερ με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, στις 21 Ιουλίου 1974. Στη διάρκεια τηλεφωνικής τους επικοινωνίας, είχαν συμφωνήσει ότι με τα νέα δεδομένα (σ.σ. της εισβολής) πρέπει να επιδιωχθεί λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Ο κ. Κίσινγκερ, είχε αναλάβει την υποχρέωση να επιβάλει τη συμφωνία του με τον Τούρκο Πρωθυπουργό, στην Αθήνα και τη Λευκωσία, που υπό την πίεση της ήττας στον στρατιωτικό τομέα, δεν είχαν πολλά περιθώρια αντίδρασης.
Ο «Πολίτης» έχει στην κατοχή του απόρρητο έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που καταγράφει λεπτό προς λεπτό εκείνη τη συνομιλία Κίσινγκερ-Ντενκτάς, η οποία, όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, σφράγισε τις διαπραγματεύσεις μέχρι σήμερα. Η συζήτηση των δύο ανδρών, μπαίνει στα βαθιά νερά της διχοτομικής λύσης που θα επιβληθεί με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση της Ουάσιγκτον και μάλιστα ο Αμερικανός υπουργός φτάνει στο σημείο να συμβουλεύει-ως ο δάσκαλος τον μαθητή-τον κ. Ντενκτάς για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διαπραγματευθεί για να κερδίσει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Στα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά, ο κ. Κίσινγκερ εξηγεί στον κατοχικό ηγέτη τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να σκέφτεται και να δρα για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον Μακάριο. Μεταξύ των δύο ανδρών είχαν διαμειφθεί τα ακόλουθα (παραλείπονται μόνο οι αμοιβαίες φιλοφρονήσεις, η συζήτηση για τον γιο του κ. Ντενκτάς που φαίνεται ότι ήταν άρρωστος τις ημέρες εκείνες, και τα κομπλιμέντα του Αμερικανού υπουργού για τα καλά αγγλικά του συνομιλητή του):
Κίσινγκερ (στον Ντενκτάς): «Πιστεύω ότι η ιστορία (της Κύπρου) δεν άρχισε από την ανατροπή του Μακάριου. Υπάρχουν προηγούμενα γεγονότα που πρέπει να ληφθούν υπόψη, και έχεις νόμιμα και αιτιολογημένα παράπονα. Αποδεικνύοντας ότι είχα αντιληφθεί την τουρκική θέση ενωρίς, έλπιζα ότι θα προχωρούσαμε σε γρήγορο διακανονισμό. Αλλά υπάρχουν δύο γεγονότα που απέτρεψαν κάτι τέτοιο: Το ένα ήταν η αποχώρηση του Ετσεβίτ από την κυβέρνηση και το δεύτερο ήταν η ενέργεια του Κογκρέσου (να τιμωρήσει την Τουρκία). Είμαστε τώρα σε αδιέξοδο. Ο εφιάλτης μου είναι ότι αν δεν συμβεί κάτι, το Κογκρέσο θα ψηφίσει περιοριστικά μέτρα εναντίον της Τουρκίας. Οι σχέσεις μας με την Τουρκία θα υποστούν μη αναστρέψιμη βλάβη. Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο τελικά θα ζημιώσει τη δική σας θέση. Αυτό που μπορεί να επιτευχθεί πηγαίνει πολύ μακρύτερα από οτιδήποτε θα μπορούσες να είχες σκεφθεί πριν από δύο χρόνια. Μπορείς να επιτύχεις ένα διζωνικό σύστημα και μια κεντρική κυβέρνηση με περιορισμένες εξουσίες. Εάν θα έχεις συμμετοχή 50%, όπως ζητάς (σ.σ. εννοεί την ισότητα (equality), δεν είναι σαφές. Αλλά εάν υπάρχει μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση δεν είναι ίσως τόσο σημαντικό. Το ερώτημα είναι, εάν η τουρκική πλευρά θα δώσει προτάσεις στο εδαφικό. Δεν πιστεύω ότι μια συζήτηση για τα ποσοστά θα είναι χρήσιμη. Έχει φτάσει η στιγμή για να επιτευχθεί μια διευθέτηση. Θα βρεθούμε στη
θέση να έχουμε άρει το εμπάργκο στη βάση μιας υποτιθέμενης προόδου στο Κυπριακό. Οι αντίπαλοί μας θα χρησιμοποιήσουν την έλλειψη προόδου για να υποστηρίξουν τη θέση των Ελλήνων. Θέλουμε να τους προλάβουμε επιτυγχάνοντας την επανάληψη των διαπραγματεύσεων. Γνωρίζω, ότι όταν κάποιος δείχνει προθυμία, ο Μακάριος είναι ιδιαίτερα δύσκολος.
Ντενκτάς: Πρέπει να βάλετε το δάκτυλό σας επί τον τύπον των ήλων. Εάν δείξεις προθυμία, ο Μακάριος μετατρέπεται σε πρόβλημα.
Κίσινγκερ: Δεν υπήρξες ποτέ σε κίνδυνο να επιδείξεις τόσο μεγάλη προθυμία. Φαντάσου πόσο δύσκολο είναι να έχεις να διαπραγματευθείς με τους Τούρκους και τους Ισραηλινούς το ίδιο διάστημα, για να μη μιλήσω για τους Έλληνες, τους Σύριους και άλλους.
Ντενκτάς: Το εκτιμώ αυτό. Στην περίπτωσή μας, όταν οι Έλληνες μιλούν για παραχωρήσεις αναφέρονται στη γη και στα χρήματα και στα κτίρια. Εμείς, ωστόσο, σκεφτόμαστε έχοντας κατά νου την ασφάλειά μας στο μέλλον. Η επίδειξη προθυμίας από τον ξένο παράγοντα κάνει τον Μακάριο να θέτει πρόσθετους όρους και να παρεμβάλλει προσκόμματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Κίσινγκερ: Είναι κακό και για τους Τούρκους και για μας.
Ντενκτάς: Είναι εξαιτίας αυτού του γεγονότος, που ο Μακάριος μάς θέτει σε μια πολύ δύσκολη θέση για το μέλλον.
Κίσινγκερ: Πώς είναι δύσκολη; Πώς γίνεται να αισθάνεσαι αδύνατος;
Ντενκτάς: Δεν είναι αυτό. Κάθε φορά που του ζητάμε να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει Ένωση με την Ελλάδα, εγκαταλείπει τις διαπραγματεύσεις.
Κίσινγκερ: Δεν έχω ακούσει να υπάρχει αυτό το πρόβλημα πρόσφατα.
Ντενκτάς: Λένε ότι υπάρχει διεθνής πτυχή. Προσπάθησα να φέρω τους Έλληνες εμπειρογνώμονες σε συνομιλίες με σκοπό μια διακήρυξη που θα αποκλείει την Ένωση. Δεν συμφωνούν.
Κίσινγκερ: Αυτή είναι η πρώτη φορά που ακούω ότι κάτι τέτοιο (σ.σ. η Ένωση δηλαδή) θα ήταν εμπόδιο. Η θέση σας αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος μιας συμφωνίας-πακέτο.
Ντενκτάς: Προτείνω μια μεταβατική κυβέρνηση. Αυτό το κάνω για να μην είμαστε πολίτες χωρίς κράτος. Χρειάστηκε να ανανεώσω και το δικό μου διαβατήριο.
Κίσινγκερ: Το μόνο πρόβλημα με αυτή την πρόταση είναι η νομιμότητά της.
Ντενκτάς: Ο Μακάριος αμέσως απέρριψε τη μεταβατική κυβέρνηση. Όταν διαπραγματευόμουν με τον Κληρίδη, μου ζήτησε το μισό του εδάφους που τώρα ελέγχουμε. Τον ρώτησα εάν αυτό θα είναι ο τελικός στόχος όσον αφορά τον Μακάριο, αλλά δεν μπορούσε να μου απαντήσει.
Κίσινγκερ: Μήπως θα είναι ευκολότερο σε έξι μήνες από τώρα;
Ντενκτάς: Εάν μπορούσαμε να δείξουμε ότι δεν αντιπροσωπεύει αυτός μόνο την Κύπρο στα διεθνή φόρα, οι ίδιοι οι δικοί του άνθρωποι θα του υποδείκνυαν, ότι απαιτείται ένας άλλος δρόμος, μια άλλη προσέγγιση για την επίτευξη λύσης. Η εμπειρία σου στην επίλυση διεθνών προβλημάτων, είναι πολύ μεγαλύτερη. Γνωρίζεις ότι κάποιος πρέπει να περιμένει μέχρι να έλθει η δική του σειρά. Εάν βιάζεσαι, η άλλη πλευρά θα το εκμεταλλευθεί. Η κατάλληλη στιγμή δεν είναι αναγκαία αυτή που λέει το Κογκρέσο. Είδα τον Βαλντχάϊμ και του είπα να μη δείξει στον Μακάριο ότι πιέζει. Τον συμβούλευσα να αφήσει τον Μακάριο μόνο του να κάνει τις διευθετήσεις, και θα δει ότι ο Μακάριος θα επιστρέψει κτυπώντας του την πόρτα με ανανεωμένο ενδιαφέρον για διαπραγματεύσεις. Ο Μακάριος κατέστρεψε τον Κληρίδη. Όλη η κυπριακή ομάδα στα Ηνωμένα Έθνη είναι αντικληριδικοί.
Κίσινγκερ: Και πού θες να καταλήξεις. Χωρίς διαπραγματεύσεις το ελληνικό κομμάτι θα προσαρτηθεί στην Ελλάδα.
Ντενκτάς: Οι Τούρκοι λένε ότι δεν θέλουν κοινά σύνορα (με την Ελλάδα στην Κύπρο) και δεν πιστεύω ότι οι Έλληνες θα επιθυμούσαν κάτι τέτοιο.
Κίσινγκερ: Μπορεί να μην έχουν άλλη επιλογή.
Ντενκτάς: Η ιδέα ενός ανεξάρτητου κράτους είναι η μόνη που μπορούμε να υποστηρίξουμε. Υπάρχουν και άλλες ιδέες. Μια από αυτές είναι να καταστήσουμε το νησί κομμάτι της Ελλάδας και της Τουρκίας, αλλά να μείνει εκτός ΝΑΤΟ. Οι Σοβιετικοί θα επιμείνουν σ’ αυτό. Θα είναι ένα είδος συγκυριαρχίας (condominium). Δεν ξέρω ποιες θα ήταν οι προοπτικές (για την εφαρμογή αυτής της ιδέας).
Κίσινγκερ: Η άποψή μου είναι ότι αν δεν επαναληφθούν σύντομα οι διαπραγματεύσεις, το Κογκρέσο θα επιβάλει μια νέα αντιπαράθεση μεταξύ των Ην. Πολιτειών και της Τουρκίας. Αυτή δεν είναι ρεαλιστική πολιτική για την Τουρκία. Στην πραγματικότητα δεν μπορούν να στραφούν προς τη Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ). Οι Έλληνες μπορεί τότε να προκαλούν συνεχείς κρίσεις στο Αιγαίο, αφήνοντας την Τουρκία σε άμυνα. Αυτός είναι ο φόβος μου. Εάν δεν υπάρξει διευθέτηση στους προσεχείς μήνες, η λογική των γεγονότων μπορεί να μας οδηγήσει στο πλευρό της Ελλάδας. Ντενκτάς: Σας διαβεβαιώνω ότι αν σήμερα δώσω στον Μακάριο αυτό που θέλει, αυτός θα ζητήσει ακόμα περισσότερα.
Κίσινγκερ: Θα συμφωνήσει στο 28%.
Ντενκτάς: Δηλαδή απαιτεί το 2%, αυτού που είχαμε στην αρχή, όταν οι Τούρκοι έλεγχαν το 30% του νησιού. Δεν μπορεί να το δεχθεί.
Κίσινγκερ: Πιστεύω, ότι εάν συμφωνήσεις στο εδαφικό, μπορεί κανείς να το αποκαλέσει 28%, μπορεί και να το αποκαλέσει 30%. Μια συμφωνία θα μπορούσε να δώσει στους Έλληνες κάτι από την ελληνική Αμμόχωστο και την περιοχή κάτω από τον δρόμο και κάτι στην περιοχή της Μόρφου. Δεν ξέρω ακριβώς πόσο θα ήταν το ποσοστό.
Ντενκτάς: Μιλήσαμε με τον Κληρίδη γι’ αυτή την πρόταση. Εάν δώσουμε αυτά που ζητούν θα μείνουμε με ποσοστό μόνο 18%.
Κίσινγκερ: Δεν είναι δυνατόν.
Ντενκτάς: Η ασφάλειά μας δεν θα είναι εφικτή σύμφωνα με τους στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, εάν επιστρέψουμε τη νέα πόλη της Αμμοχώστου.
Κίσινγκερ: Νομίζεις ότι οι Ελληνοκύπριοι μπορούν να απειλήσουν τις τουρκικές περιοχές (σ.σ. εννοεί τα Κατεχόμενα);
Ντενκτάς: Όχι, με τις τουρκικές δυνάμεις στο νησί. Αλλά, εάν αποχωρήσουν θα είμαστε σε σοβαρό κίνδυνο. Δεν γνωρίζω εάν μια νέα ομάδα ηγετών θα βγει στο προσκήνιο λέγοντας, ότι υπάρχει μόνο μια Κύπρος και να προωθήσει μια νέα συμπεριφορά από την οποία θα προκύπτει ότι οι δύο περιοχές (ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή) δεν θα είναι και τόσο σημαντικές. Αυτό θα απαιτούσε μια μεγάλη αλλαγή στην άλλη πλευρά. Εμείς, οι Τούρκοι ξεχνάμε εύκολα. Οι Έλληνες μιλούν για τους αγνοούμενούς τους, αλλά εμείς έχουμε ξεχάσει τους δικούς μας.
Κίσινγκερ: Μου λες δηλαδή ότι δεν είναι εφικτή μια διευθέτηση;
Ντενκτάς: Όχι, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ασφάλεια της τουρκικής πλευράς. Αποτελεί προτεραιότητα να ξεκινήσουμε με μια μεταβατική κυβέρνηση και να αφήσουμε αυτή την κυβέρνηση να επιλύσει το εδαφικό και να αναγκάσει τον Μακάριο να αποκηρύξει την Ένωση.
Κίσινγκερ: Αντιλαμβάνομαι τη θέση σου για την Ένωση αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια συμφωνία-πακέτο, η οποία θα περιλαμβάνει την αποκήρυξη της Ένωσης.
Ντενκτάς: Συμφωνώ σε μια συμφωνία-πακέτο που θα περιλαμβάνει το εδαφικό και θα αποκλείει την Ένωση. Πρέπει να με καλύψετε επειδή έχω διακηρύξει ότι δεν θα παρακαθήσουμε σε διαπραγματεύσεις μετά την ενέργεια των Ελληνοκυπρίων στα Ηνωμένα Έθνη. Θα ήθελα να συνεχίσω να κάνω θόρυβο γι’ αυτό το θέμα, για κάποιο χρονικό διάστημα. Μετά, ο γενικός γραμματέας των Ην. Εθνών θα μας προσεγγίσει και θα συμφωνήσουμε να επαναλάβουμε τις συνομιλίες κάποια στιγμή. Νομίζω ότι οι διευθετήσεις μπορούν να γίνουν εκ των προτέρων στη Λευκωσία. Οι αντιπρόσωποι του γενικού γραμματέα μπορούν να πηγαινοέρχονται μεταξύ του Κληρίδη και εμού.
Κίσινγκερ: Θα είμαστε σε καλύτερη θέση να αντισταθούμε στον Μακάριο, εάν κάνεις κάποια συγκεκριμένη πρόταση. Νομίζεις ότι οι Τούρκοι και οι Έλληνες βρίσκονται σε επαφή;
Ντενκτάς: Δεν νομίζω. Οι Έλληνες λένε το ίδιο πράγμα με τους Ελληνοκύπριους. Θέλουν και αυτοί προτάσεις για το εδαφικό.
Κίσινγκερ: Και είναι λάθος;
Ντενκτάς: Όχι από τη δική τους πλευρά.
Κίσινγκερ: Πιστεύω ότι ο Καραμανλής είναι λογικός.
Ντενκτάς: Σωστά, ο Καραμανλής είναι ένας λογικός άνδρας. Εάν ήταν ο Καραμανλής στη Γενεύη αντί του Μαύρου, θα μπορούσαμε να είχαμε καταλήξει σε συμβιβασμό.
Κίσινγκερ: Καταλαβαίνω το πρόβλημά σου, αλλά εάν δεν σημειωθεί σύντομα πρόοδος, ώστε να αποσείσουμε την πίεση του Κογκρέσου, οι σχέσεις μας με την Τουρκία θα επιδεινωθούν, και αυτό θα αδυνατίσει τη δική σου θέση. Καταλήγοντας, συμφωνούμε στο διζωνικό σύστημα και σε μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση και σε αποκλεισμό της Ένωσης. Νομίζω δε, ότι η διευθέτηση (στο εδαφικό) θα πρέπει να είναι περίπου στο 30%. Αυτά τα στοιχεία κατά κάποιο τρόπο πρέπει να συμπεριληφθούν σε μια συμφωνία-πακέτο. Εάν οι Τούρκοι δεν κάνουν καμία πρόταση, δεν θα μπορούμε να ελέγξουμε (τις εξελίξεις).
Η παραπάνω τοποθέτηση του Χένρι Κίσινγκερ, με την οποία έθετε στην ουσία την ταφόπετρα στο πληγωμένο σώμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, έκλεισε την πρόσωπο με πρόσωπο συνάντησή του με τον Ραούφ Ντενκτάς, (συνάντηση) που διευθετήθηκε με απαίτηση της Άγκυρας. Μόλις άκουσε την πρόταση του κ. Κίσινγκερ, που έγινε ένα λεπτό πριν ολοκληρωθεί η συζήτησή τους, ο κατοχικός ηγέτης αποχαιρέτησε τον συνομιλητή του, και αναχώρησε ικανοποιημένος από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το κτίριο της τουρκικής πρεσβείας, έχοντας στον χαρτοφύλακά του την πολυπόθητη πρόταση της συνομοσπονδίας.
Του Μιχάλη Ιγνατίου
Kostasxan
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου