Η συμφωνία για τον αγωγό Ναμπούκο και η θέση-«κλειδί» της Άγκυρας

Στην Άγκυρα υπεγράφη η διακυβερνητική συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού Ναμπούκο, που θα προμηθεύει την Ευρώπη με φυσικό αέριο από την Κασπία και τη Μέση Ανατολή. Η υπογραφή της συμφωνίας, παρά την αβεβαιότητα που επικρατεί σχετικά με την προμήθεια των απαιτούμενων ποσοτήτων φυσικού αερίου από τις σημαντικότερες παραγωγές χώρες, ενισχύει τη θέση της Τουρκίας ως διαμετακομιστικής χώρας-«κλειδί» στον διεθνή ενεργειακό χάρτη.
Την εβδομάδα που κύλησε υπεγράφη στην τουρκική πρωτεύουσα διακυβερνητική συμφωνία-πλαίσιο για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Ναμπούκο, ο οποίος, όταν ολοκληρωθεί, θα διοχετεύει περίπου 30 εκατ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως από τις χώρες του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής προς τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης.
Η συμφωνία συγκεκριμένα ανάβει το πράσινο φως για την έναρξη των εργασιών κατασκευής αγωγού μήκους 3.300 χιλιομέτρων, το κόστος του οποίου θα φτάσει το μυθικό ποσό των 8 δισ. ευρώ. Οι εργασίες κατασκευής θα ξεκινήσουν το 2010 και θα περατωθούν σε μία τετραετία. Τον αγωγό θα κατασκευάσει πολυεθνική κοινοπραξία αποτελούμενη από τις εταιρείες ΟΜV (Αυστρίας), Bulgargaz (Βουλγαρίας), RWE (Γερμανίας), MOL (Ουγγαρίας), Transgaz (Ρουμανίας) και BOTAS (Τουρκίας), που συμμετέχουν στο έργο με ίσα μερίδια.
Τη συμφωνία υπέγραψαν οι πρωθυπουργοί της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας, της Τουρκίας και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην τελετή υπογραφής συμμετείχαν αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων άνω των 10 χωρών, ενώ απουσίασαν οι εκπρόσωποι της Ρωσίας και του Τουρκμενιστάν, γεγονός που ερμηνεύτηκε ως αποδοκιμασία του αγωγού εκ μέρους της Μόσχας. Ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τη συμφωνία ως ένα «ιστορικό βήμα» για την επίτευξη μιας μακροπρόθεσμης συνεργασίας ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, που θα βασιστεί στον σεβασμό των αμοιβαίων συμφερόντων και τις προοπτικές για έναν διαπολιτισμικό διάλογο. Έχοντας συνειδητοποιήσει απόλυτα τη σημασία και τα πλεονεκτήματα της συμφωνίας, δήλωσε ακόμη ότι ο αγωγός θα δώσει «νέα πνοή» στην υποψήφια για ένταξη στην Ευρώπη Τουρκία. Τέλος, στην προσπάθειά του να αποφύγει την αντιπαράθεση με τη Μόσχα, πρόσθεσε ότι η Ρωσία, το Ιράν και το Κατάρ θα μπορούσαν επίσης, εάν το επιθυμούσαν, να συμμετάσχουν στο σχέδιο αγωγού φυσικού αερίου που θα μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, την Αίγυπτο, τη Συρία και το Ιράκ στην Ευρώπη. Από τη μεριά του ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, γεμάτος αισιοδοξία, δήλωσε ότι το σχέδιο αποτελεί την αρχή μιας εποικοδομητικής περιόδου συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, η οποία ενδέχεται να φέρει μαζί της άλλες, μεγαλύτερες επιτυχίες.
Η πραγματοποίηση του αγωγού, που η σύλληψή του ανάγεται στις αρχές της τρίτης χιλιετηρίας, αποτελεί σχέδιο στρατηγικής σημασίας για την ενωμένη Ευρώπη, καθώς με αυτόν τον τρόπο οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να θέσουν φραγμό στην εξάρτησή τους σε υδρογονάνθρακες από τη Μόσχα, η οποία αποτελεί, ως αυτήν τη στιγμή, τον σημαντικότερο ενεργειακό εταίρο τους. Στην προσπάθεια των Ευρωπαίων να ανεξαρτητοποιηθούν από τη Ρωσία είναι αρωγός και η Ουάσινγκτον, η οποία παρέχει την απαραίτητη πολιτική στήριξη.
Η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας είναι επίσης ιδιαίτερης σημασίας για την Τουρκία, καθώς η Άγκυρα βλέπει εκ των πραγμάτων να αναβαθμίζεται η θέση της σε στρατηγικό εταίρο της ΕΕ στον κρίσιμο τομέα της ενέργειας. Η εξέλιξη αυτή, όταν ολοκληρωθεί το σχέδιο της κατασκευής του αγωγού, θα είναι περισσότερο ορατή, καθώς θα επιτρέψει στην Άγκυρα να έχει σημαντικό λόγο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Ο αγωγός θα ξεκινάει από το Ερζερούμ -τη βυζαντινή Θεοδοσιούπολη- της ανατολικής Τουρκίας, όπου θα συνδέεται με τους αγωγούς φυσικού αερίου Ταμπρίζ - Άγκυρας (Ιρανοτουρκικός) και Μπακού - Τιφλίδας - Ερζερούμ και θα καταλήγει στην αυστριακή πόλη Μπάουμγκαρτεν. Τα 2.000 χιλιόμετρα του αγωγού που θα διασχίζουν τα εδάφη της Τουρκίας θα αποτελέσουν τον ιδανικότερο ίσως μοχλό πίεσης προς τα δυτικοευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας, που διατηρούν τις επιφυλάξεις τους μπροστά στο ενδεχόμενο της τουρκικής ένταξης στην ΕΕ. Στην περίπτωση που η Άγκυρα κάνει μελλοντικά χρήση του προνομίου της να ελέγχει τη ροή του αγωγού προς την Ευρώπη κατά το δοκούν, ενδεχόμενο που δεν θα πρέπει να αποκλείεται, για την επίτευξη πολιτικών, οικονομικών κ.ά. στόχων, τότε αναρωτιέται εύλογα κανείς ποιο είναι το όφελος από αυτήν την υπόθεση; Η Γαλλία, άλλωστε, είναι η πρώτη χώρα που γεύτηκε την πικρή εμπειρία του αποκλεισμού από την κοινοπραξία μετά την πεισματική άρνηση της Άγκυρας, πιθανόν ως ένδειξη δυσαρέσκειας για την αρνητική στάση του γάλλου Προέδρου έναντι της τουρκικής υποψηφιότητας ένταξης στην Ευρώπη. Εξάλλου, κυκλοφόρησε ευρέως η φήμη, κυρίως στον ευρωπαϊκό Τύπο, ότι η Άγκυρα, παρά τις διαψεύσεις της τουρκικής πλευράς, απαίτησε να έχει το 15% του φυσικού αερίου που θα διέλθει από τον αγωγό για εγχώρια κατανάλωση και το οποίο θα υπόκειται σε ειδικές μειωμένες τιμές, απαίτηση που προφανώς δεν είδαν με καλό μάτι οι Ευρωπαίοι. Ας σημειωθεί, βέβαια, ότι, μεσούσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, θα επενδυθούν τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ στην Τουρκία για την κατασκευή του τουρκικού τμήματος του αγωγού, καθώς επίσης η Άγκυρα θα έχει πρόσθετο εισόδημα από τους φόρους που θα συλλέγει από το διερχόμενο αέριο, το οποίο θα καταναλώνουν τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά!
Η σύγχρονη πολιτική ιστορία μάς διδάσκει ότι η Άγκυρα ξέρει να εκμεταλλεύεται πάντα τη γεωγραφική της θέση -χαρακτηριστική είναι η αμφίρροπη στάση που τήρησε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και η άρνηση το 2003 να επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων από τα εδάφη της κατά την επέμβαση στο Ιράκ- για να αποκομίσει πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Με την υλοποίηση του αγωγού, ελλοχεύει ο κίνδυνος να ισχυροποιηθεί υπέρμετρα η διαπραγματευτική ικανότητα της Άγκυρας έναντι των Ευρωπαίων, γεγονός που θα έχει σοβαρότατες συνέπειες και στα εθνικά μας θέματα, αρχής γενομένης με το Κυπριακό, όπου δρομολογήθηκε ήδη ένα νέο «Σχέδιο Ανάν», τη στιγμή μάλιστα που η Λευκωσία πιέζει απεγνωσμένα για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας.
K. Βοσπορίτης, ο νεώτερος