Η τρέχουσα άποψη είναι ότι τα προβλήματα της ευρωζώνης οφείλονται βασικά στο ότι μια κοινή νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αποδώσει, αν δεν συνοδεύεται και από μια κοινή δημοσιονομική πολιτική. Η κοινή όμως δημοσιονομική πολιτική δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχή νομισματική ένωση. Τίποτα παρόμοιο δεν ίσχυε όταν είχαμε τον κανόνα του χρυσού. Ούτε και τώρα ισχύει μεταξύ των ΗΠΑ και αρκετών χωρών (π.χ. Κίνα) που έχουν συνδέσει την ισοτιμία των νομισμάτων τους με το αμερικανικό δολάριο.
Η κοινή δημοσιονομική πολιτική δεν είναι λοιπόν απαραίτητη. Ούτε η ευρωπαϊκή Κομισιόν, ούτε η γερμανική κυβέρνηση έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν τα τανκς στους δρόμους της Αθήνας. Ο μόνος μηχανισμός που διαθέτει η ΕΕ για να επιβάλλει δημοσιονομική πειθαρχία σε κάποια χώρα είναι η άρνηση πληρωμών προς αυτήν. Και αυτός ακριβώς είναι ο μηχανισμός που εφαρμόστηκε μέχρι τώρα, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Η νομισματική ένωση σημαίνει πως περιοχές με διαφορετικές οικονομικές συνθήκες, και διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης δεν θα εξαναγκάζονται από τις αγορές να προχωρούν σε προσαρμογές μέσω της υποτίμησης. Αντ αυτού, θα πρέπει να επιβάλλουν κατάλληλες τοπικές πολιτικές με σκοπό την αύξηση των ημερομισθίων, της φορολόγησης, και των δημοσίων δαπανών. Οι διαφορές στα εισοδήματα, στην ανάπτυξη, και στις τιμές θεωρούνται αναπόφευκτες σε μια ένωση η οποία εκτείνεται σε μια τόσο μεγάλη γεωγραφική έκταση, όπως η ευρωζώνη. Και κανένας θεσμικός σχεδιασμός δεν μπορεί να αλλάξει αυτό το απλό γεγονός.
Η Γαλλογερμανική νομισματική ένωση αποτελούσε εξ αρχής ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο. Τα έξι περίπου πιθανά κράτη μέλη μιας τέτοιας ένωσης, είχαν πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς τέτοιους, που μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στις όποιες συνέπειες.
Συμμετείχαν όμως και χώρες που ούτε ήθελαν, αλλά ούτε και μπορούσαν να αναλάβουν και να αποδεχτούν την αυστηρή οικονομική πειθαρχία που αντικατέστησε αυτήν που επέβαλλαν οι αγορές. Οι χώρες αυτές βρέθηκαν να γλιτώνουν από τις σοβαρές επιπτώσεις, χρηματοδοτώντας τα εμπορικά και άλλα ελλείμματα τους, μέσω δημοσίου και ιδιωτικού δανεισμού. Και έτσι συνεχίζουν να κάνουν έως ότου οι πιστωτές αρχίσουν να πιστεύουν πως δεν θα πάρουν τα λεφτά τους, και που αν ο νέος μηχανισμός στήριξης πετύχαινε, τα κράτη αυτά θα συνέχιζαν αυτές τις πολιτικές για πάντα.
Οι δυσκολίες της ευρωζώνης προκλήθηκαν από τις χώρες μέλη, και όχι από τις αγορές. Η δυνατότητα όμως που δίνεται στις χώρες να αντικρούσουν τις αγορές, χειροτερεύει αντί να βοηθήσει την κατάσταση.
Τα βασικά προβλήματα δεν οφείλονται στην απουσία ισχυρών κεντρικών θεσμών, αλλά στην απουσία ισχυρών τοπικών θεσμών. Μια ποικιλία εσωτερικών προβλημάτων (κερδοσκοπία ακινήτων στην Ιρλανδία, κακή διακυβέρνηση στην Ιταλία, έλλειψη ανάπτυξης στη Πορτογαλία, διογκωμένος δημόσιος τομέας στην Ελλάδα) είναι αυτά που δημιουργούν τις δυσχέρειες ολόκληρης πλέον της ΕΕ. Και οι λύσεις πρέπει να είναι τοπικές.
Πολλά είναι όμως τα συμφέροντα που συγκλίνουν προς την ανάγκη συλλογικής δράσης. Οι ελίτ των Βρυξελλών (και αλλού) θεωρούν πως άσχετα με το όποιο πρόβλημα, η μόνη απάντηση θα πρέπει να είναι ακόμη περισσότερη Ευρώπη.
Ένας άλλος λόγος, είναι και η μεγάλη ευχαρίστηση που παίρνουν οι ηγέτες στο να συσκέπτονται για διεθνείς κρίσεις. Ο Nicolas Sarkozy δεν χάνει ευκαιρία να επιδειχθεί δημοσίως, ενώ κάποιοι άλλοι ηγέτες μικρότερων χωρών εκμεταλλεύονται τις κρίσεις για να χτίσουν ένα προφίλ που αλλιώς δεν θα μπορούσαν να χτίσουν, ή και που απλά δεν το αξίζουν.
Στο φινάλε, κανένας δεν ψάχνει για μια πραγματική ευρωπαϊκή λύση, αλλά όλοι θέλουν την Γερμανία να υπογράφει επιταγές, ή να εγγυάται τους δανεισμούς.
Όταν κάποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για ζητήματα στα οποία δεν έχει την αρμοδιότητα, τότε ρισκάρει να χάσει την αξιοπιστία του, ή να υπονομεύσει την όποια αξιοπιστία έχει.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θεωρούν πως ξεκινάνε πόλεμο με τις αγορές, έναν πόλεμο όμως που θα χάσουν, και όχι επειδή δεν έχουν τους πόρους να τον κερδίσουν, αλλά επειδή απλά πολεμάνε την πραγματικότητα.
Του John Kay
Financial Times
Απόδοση: S.A.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου