Συνταγές διχοτόμησης της Κύπρου

Ο ΧΑΡΤΗΣ είναι αποκαλυπτικός. Το 1955 βρισκόταν στο φάκελο του τότε Βρετανού Πρωθυπουργού. Η διχοτομική γραμμή είναι σχεδόν η ίδια με αυτήν της γραμμής Αττίλα! Η ιστορία δεν γράφεται υπό συνθήκες οργής, αγανάκτησης και εκδικητικότητας, για να δικαιώσει τους νικητές ή για να αθωώσει τους ενόχους, αλλά για να διαφανεί η αλήθεια και τα παθήματα να γίνουν μαθήματα. Όσο δε για τους πρωταγωνιστές, δίκαιο είναι να κριθούν με τα δεδομένα και υπό τις συνθήκες της εκάστοτε εποχής, και όχι με βάση τις σημερινές συνθήκες. Διότι, είναι εύκολη η κριτική κατόπιν εορτής. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι είναι ιστορικά ορθή. Αύριο κλείνουν 35 χρόνια από την τουρκική εισβολή. Χωρίς, όμως, να κλείνουν οι πληγές της Κύπρου και των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που είναι ενταγμένες ιστορικά σε μια βεντέτα αιώνων, η οποία ξεκινά από τη μάχη του Ματζικέρτ, το 1071, όταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι κέρδισαν τους Βυζαντινούς και άρχισαν τη διάβρωση της Αυτοκρατορίας. Έκτοτε έχει κυλίσει πολύ αίμα στο αυλάκι της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης και έχουν δημιουργηθεί αρνητικά στερεότυπα, πολιτικά, κοινωνικά και ψυχολογικά, τα οποία δεν μπορούν να απαλειφθούν εν μιά νυχτί. Σε αυτά προστίθενται οι στρατηγικές σκοπιμότητες και τα αποκλίνοντα και αντικρουόμενα συμφέροντα, που καθορίζουν στην ουσία το σύγχρονο πρόβλημα Ελλήνων και Τούρκων, με κεντρικό πυρήνα το άλυτο Κυπριακό.

Διπλό όχι

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Ήταν το καταληκτικό αποτέλεσμα διαπλεκόμενων στρατηγικών και άλλων συμφερόντων, κακών εκτιμήσεων και λανθασμένων κινήσεων Αθηνών - Λευκωσίας, οι οποίες, σε αντίθεση με την Τουρκία, δεν είχαν ούτε συντονισμό ούτε στρατηγική για την επίτευξη του σκοπού της Ένωσης, ή μιας μορφής Ένωσης με ανταλλάγματα: 1) Προς την Τουρκία, ειδικώς τη δεκαετία του '60. 2) Προς το ΝΑΤΟ για να ικανοποιηθούν, ταυτοχρόνως, τα δυτικά και δη τα αμερικανικά συμφέροντα. Το δίλημμα της δεκαετίας του '60 ήταν το εξής: Η Κύπρος είτε θα εκινείτο προς μια μορφή Ένωσης ή θα εκινείτο προς μια μορφή ομοσπονδίας, την οποία τότε σύμπασα η πολιτική ηγεσία Αθηνών και Λευκωσίας χαρακτήριζαν ως διχοτόμηση. Το ίδιο και οι Τούρκοι. Γι’ αυτό, η σημερινή σημαία συμβιβασμού, δηλαδή η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, εθεωρείτο τότε διχοτόμηση. Αληθές είναι ότι και η μορφή Ένωσης, όπως προτάθηκε στο πρώτο σχέδιο Άτσεσον, απορρίφθηκε, λόγω του διχοτομικού της χαρακτήρα. Είχε, μάλιστα, εισπράξει διπλό όχι από τον Γρίβα και τον Μακάριο.

Η μυστική συμφωνία…

Το ιστορικό άλμα από το '74 στο '64 έχει τη δική του σημασία. Υπάρχει ένα έγγραφο των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών, που προδιαγράφει και καθορίζει το πραξικόπημα του '74 και την εισβολή. Ειδικώς οι Αμερικανοί, αλλά και η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου ευνοούσε τη λύση του Κυπριακού στη βάση του σχεδίου Άτσεσον, διά πυρός και σιδήρου. Ακόμη και με πραξικόπημα που θα ανέτρεπε τον Πρόεδρο Μακάριο, εάν αυτός ήταν το εμπόδιο. Το βρετανικό έγγραφο φέρει ημερομηνία 20 Αυγούστου του 1964, όταν δηλαδή ήταν οι συνομιλίες της Γενεύης εν εξελίξει. Στο έγγραφο τονίζεται ότι οι εμπλεκόμενοι βρίσκονται κοντά σε συμφωνία, που θα περιλαμβάνει την Ένωση από τη μια και την παραχώρηση τουρκικής βάσης στην Κύπρο. Επιπροσθέτως, επισημαίνεται ότι συζητούνταν οι διευθετήσεις για τα καντόνια των Τουρκοκυπρίων και ότι υπήρχε η πιθανότητα να δοθεί τουρκική βάση στο Καστελόριζο! Εθεωρείτο ότι ο Μακάριος θα ήταν εμπόδιο. Γι’ αυτό και μελετούσαν σενάριο πραξικοπήματος, όπως το εισηγείτο, κατά τον ισχυρισμό των Βρετανών, ο Γ. Παπανδρέου, με την εμπλοκή του Γρίβα, προκειμένου να επιβάλουν τους σχεδιασμούς τους. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα υπήρχε μυστική συμφωνία Ελλάδας - Τουρκίας, που θα περιελάμβανε τα εξής: Να προχωρήσει η ΤΟΥΡΔΥΚ προς Καρπασία, χωρίς να ενοχληθεί από τις ελληνικές δυνάμεις και χωρίς οι Έλληνες του νησιού να προβούν σε επιχειρήσεις σε βάρος του τουρκικού πληθυσμού. Ταυτοχρόνως, η Τουρκία δεν θα επενέβαινε στην Κύπρο και η ΤΟΥΡΔΥΚ, κατά την πορεία της προς την Καρπασία, δεν θα περνούσε μέσα από χωριά μεγαλύτερα του Λευκονοίκου. Επειδή πάντοτε υπάρχει η πιθανότητα να πάει κάτι στραβά, Βρετανία και ΗΠΑ θα εγγυούνταν ότι ο όλος σχεδιασμός και η επιχείρηση δεν θα κατέληγαν σε ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το σενάριο υποστηρίζει ότι οι Έλληνες θα καταδικάσουν την Τουρκία για την ενέργειά της. Θα γινόταν εν συνεχεία σιωπηρή συμφωνία σε δυο επίπεδα: Πρώτο, η Κύπρος θα ενωνόταν με την Ελλάδα και δεύτερο, θα παραχωρούσε στην Τουρκία μια βάση επί ενοικίω στην Καρπασία για κάποια χρόνια και με καθορισμό της έκτασής της.

Το Καστελόριζο

Με βάση το βρετανικό έγγραφο του '64, στο ζήτημα του Καστελόριζου υφαίνονταν δυο σενάρια:

1) Η Ελλάδα να παραχωρήσει εκεί βάση επί μισθώσει.

2) Η Τουρκία να εισβάλει με την εκδήλωση πραξικοπήματος στην Κύπρο στο Καστελόριζο. Η Ελλάδα θα έπρεπε να υποσχεθεί στις ΗΠΑ ότι δεν θα προβάλει αντίσταση και η Τουρκία ότι δεν θα καταλάβει άλλο ελληνικό έδαφος. Τελικά, η Τουρκία θα αναγνώριζε ελληνική κυριαρχία στο Καστελόριζο και ως αντάλλαγμα η Ελλάδα θα της εκμίσθωνε βάση για κάποιο χρονικό διάστημα.

Πώς τα σενάρια του 1964 εφαρμόστηκαν το 1974

ΑΥΤΑ ήταν σενάρια του 1964, τα οποία ως προς το πραξικόπημα τουλάχιστον δεν εφαρμόστηκαν. Ούτε ο Μακάριος ούτε και ο Γρίβας συμφώνησαν με το πρώτο σχέδιο Άτσεσον και δη με την παραχώρηση στην Τουρκία βάσης με κυριαρχικά δικαιώματα. Συνεπώς, όσοι είχαν επενδύσει στον Γρίβα για συμμετοχή του στο πραξικόπημα έσφαλαν. Όμως, η ιδέα του πραξικοπήματος και της ανατροπής του Μακαρίου ήταν επί σειρά ετών στην ημερήσια διάταξη των ξένων Μυστικών Υπηρεσιών. Αυτό που αναμενόταν ήταν να φτάσει ο κόμπος στο χτένι και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες, όπως εκείνες του 1974, όταν ο εμφύλιος εξελίχθηκε σε θανατηφόρο καρκίνωμα και όταν διεξήχθη ένα τρομερό διπλωματικό πόκερ μεταξύ Χούντας και Μακαρίου, το οποίο όμως δεν στηρίχθηκε σε ορθολογιστικούς κανόνες, προφανώς διότι το παιχνίδι ήταν σικέ. Εκ πρώτης όψεως, με διαλυμένη την ΕΟΚΑ Β, ο Μακάριος θέλησε να παίξει την τελευταία πράξη του έργου, στέλνοντας την επιστολή προς Γκιζίκη για την αποχώρηση των Ελλήνων Αξιωματικών, εκτιμώντας ότι η χούντα δεν θα έφτανε στα άκρα, λόγω της τουρκικής απειλής για εισβολή, η οποία ανέκαθεν επεκρέματο επί της Κύπρου. Φαίνεται, όμως, ότι ο σχεδιασμός που αναφέρεται στο έγγραφο της 20ής Αυγούστου του '64 δεν είχε μπει ποτέ στο συρτάρι. Έγιναν κάποιες αναπροσαρμογές και τέθηκε σε ισχύ. Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι η διχοτόμηση χαράχθηκε στο όνομα της Ενώσεως και ότι το ΓΕΕΦ διέταζε να μη χτυπηθούν οι Τούρκοι, υπό το πρόσχημα ότι επρόκειτο περί άσκησης και εν συνεχεία, μεταξύ πρώτου και δευτέρου γύρου της εισβολής, ότι ήταν εκεχειρία. Οι Τούρκοι, όπως αναφέρεται στο έγγραφο του '64, έπρεπε με την ανοχή της Ελλάδας να προχωρήσουν στην Καρπασία… Με τις αναπροσαρμογές στο σχεδιασμό, το 1974 έπρεπε να καθορίσουν διά πυρός και σιδήρου τη γραμμή Αττίλα, όπως την είχαν απεικονίσει οι Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες σε δικούς τους χάρτες από το 1955, με σκοπό την επιβολή μιας διχοτομικής λύσης, την οποία καθόρισαν πολιτειακά στο πλαίσιο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Εάν το πραξικόπημα γινόταν το 1964, ο ισχυρισμός είναι ότι Ελλάδα και Τουρκία θα προχωρούσαν σε μια μορφή λύσης στη βάση της Ένωσης. Το ίδιο, προφανώς, ελέχθη και προς τη Χούντα Ιωαννίδη το 1974. Με το γνωστό ισχυρισμό: «Βγάλτε από τη μέση τον Παπά που δεν θέλει την Ένωση»… Βεβαίως, ο στόχος των Βρετανών και των Αμερικανών στην εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου δεν ήταν καν η Ένωση με μορφή κυριαρχικών δικαιωμάτων σε επίπεδο στρατιωτικών Βάσεων, αλλά η διχοτόμηση, στη λογική και πρακτική του εδαφικού, πληθυσμιακού και διοικητικού διαχωρισμού της Κύπρου. Αυτά ήταν και είναι τα τετελεσμένα της εισβολής, όπως επιχειρείται να νομιμοποιηθούν μέσω της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Και η στοχοθεσία αυτή δεν αποτυπώνεται μόνο στο έγγραφο της 20ής Αυγούστου, αλλά και σε πολλά άλλα βρετανικά έγγραφα του 1957 π.χ. του 1974 και αργότερα.

Η επανάληψη της ιστορίας

Η ΕΙΣΒΟΛΗ του 1974 δημιούργησε διχοτομικά τετελεσμένα. Και το ζητούμενο είναι εάν αυτά ανατρέπονται ή νομιμοποιούνται μέσω των συνταγών λύσης. Αληθές, πλέον, είναι ότι το 2004, με το σχέδιο Ανάν, επιχειρήθηκε η ολοκλήρωση του βρετανικού διχοτομικού σχεδιασμού. Η νομιμοποίηση των τετελεσμένων. Και οι Βρετανοί έχασαν τη μάχη. Χωρίς όμως να σημαίνει ότι έχασαν και τον πόλεμο. Όπως συνέβη το 1964, έτσι και το 2004 δεν υπαναχώρησαν. Επανήλθαν φτιάχνοντας την τραγωδία του '74 και επανέρχονται σήμερα μέσω των συνομιλιών για να επιτύχουν ό,τι δεν πέτυχαν το 2004... Και είναι όντως άδικο να δαιμονοποιούνται οι Άγγλοι για να απαλλαγούμε εμείς των δικών μας ευθυνών. Γιατί γράφονται αυτά; Κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε την ιστορία, καθότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται από μόνη της. Την επαναλαμβάνουμε!

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ 19/07/2009