Μετά τη πτώση της ΕΣΣΔ, τα πάμπολλα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ρωσία δεν της επέτρεψαν να συμμετάσχει ενεργά στα τεκταινόμενα της Μέσης Ανατολής. Με την εκλογή όμως του Vladimir Putin το 2000, αυτή η διπλωματική παθητικότητα αντικαταστάθηκε από μια βλέψη της Ρωσίας για επιστροφή της ως παγκόσμια δύναμη.
Με δεδομένη τη γεωπολιτική σημασία της Μέσης Ανατολής, η Ρωσία επανήλθε στο επίκεντρο, βοηθούμενη από την συνεργασία της με τις ΗΠΑ στη καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αλλά και την αντίθεσή της στην εισβολή του Ιράκ.
Ο σκοπός της Ρωσίας στη Μ. Ανατολή έχει να κάνει τόσο με τα δικά της συμφέροντα, όσο και με τον ανταγωνισμό της με την Αμερική, ως προς την επιρροή που θα ασκεί στη περιοχή. Η πρόσφατη προσέγγισή της προς τη Σαουδική Αραβία, και η συγκαταβατική της στάση απέναντι στις Hamas και Hezbollah, είναι κινήσεις που προσπαθούν να πείσουν τους διάφορους παίκτες να μην στηρίξουν τους Τσετσένους αντάρτες.
Η Ρωσία αποτελεί τη μόνη μεγάλη δύναμη που δεν εξαρτάται ενεργειακά από τη Μ. Ανατολή, και ως εκ τούτου έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί οικονομικές σχέσεις με κράτη που βρίσκονται αποκλεισμένα (μέσω κυρώσεων) από τη Δύση, και στα οποία δεν υφίστανται ανταγωνισμοί για τις ρωσικές εξαγωγές, καθώς επίσης και με τις Τουρκία και Ισραήλ.
Τα ρωσικά ενεργειακά συμφέροντα στη Μ. Ανατολή είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά της Κίνας, της Ινδίας, της Αμερικής, και της ΕΕ. Την Ρωσία την ενδιαφέρει να παραμένουν υψηλές οι τιμές της ενέργειας, εμποδίζοντας παράλληλα τα υπόλοιπα κράτη που εξάγουν ενέργεια από το να απειλήσουν το μερίδιο της στην ευρωπαϊκή αγορά. Έτσι, ο μόνος κερδισμένος από τη κόντρα Δύσης – Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ήταν η Μόσχα.
Οι σημερινές εντάσεις καθιστούν ευάλωτο το Ιράν απέναντι στη Ρωσία. Παράλληλα δίνουν πολύτιμα όπλα στη Μόσχα, στις σχέσεις της με την Αμερική. Να μη ξεχνάμε πως το Ιράν και η Ρωσία έχουν έναν σκληρό ανταγωνισμό όσον αφορά στην επιρροή τους στη κεντρική Ασία, και πιο ειδικά στη Κασπία Θάλασσα. Παράλληλα, οι οικονομικές κυρώσεις στερούν το Ιράν από τις απαραίτητες ξένες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, βοηθώντας έτσι τη Ρωσία να διατηρεί τη μονοπωλιακή της θέση στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης.
Μετά την εκλογή του Ομπάμα και τη πρωτοβουλία του περί πολιτικής «reset» απέναντι στη Μόσχα, η συμπεριφορά του Κρεμλίνου στη Μ. Ανατολή άλλαξε. Άλλωστε, ένα βασικός λόγος για τη πολιτική reset, ήταν και η συμμετοχή της Μόσχας στις κυρώσεις εναντίον του Ιράν.
Σήμερα, οι σχέσεις Ιράν-Ρωσίας σημειώνουν πτώση. Για αυτό η Μόσχα άρχισε να ψάχνει αντικαταστάτη της Τεχεράνης ως εταίρο στη περιοχή. Για κάποιο διάστημα τον βρήκε στο πρόσωπο του Άσαντ της Συρίας. Το Κρεμλίνο προσπαθούσε επίσης να παίξει έναν πιο καίριο ρόλο στη κόντρα Ισραήλ Αράβων, επιδιώκοντας να υπερκεράσει τη Ουάσιγκτον.
Η αραβική άνοιξη, και οι εξελίξεις στη Λιβύη, έφεραν ξανά τη Μόσχα σε ένα νέο σταυροδρόμι. Οι Ρώσοι αιφνιδιάστηκαν όταν η Δύση αντέδρασε πιο άμεσα. Στη δε ψηφοφορία του Σ.Α. του ΟΗΕ, η Ρωσία απείχε χωρίς να θέσει βέτο.
Σήμερα, αισθάνεται παρεξηγημένη, και συνεχίζει να στηρίζει το καθεστώς της Συρίας, με το οποίο έχει υπογράψει αρκετές εμπορικές και γενικά οικονομικές συμφωνίες. Έχει μάλιστα αναλάβει τη κατασκευή αγωγού αερίου, καθώς και διυλιστηρίων. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται την αδυναμία της Δαμασκού να προμηθευτεί όπλα από τη Δύση, με αποτέλεσμα να της πουλήσει οπλικά συστήματα η ίδια, συνολικής αξίας $6 δισ. Μάλιστα, το 2005 η Ρωσία διέγραψε το 73% του συριακού χρέους, με αντάλλαγμα τη προνομιακή μεταχείριση των ρωσικών εταιριών στη Συρία.
Συνεπώς, η απομάκρυνση του Άσαντ θα θέσει σε κίνδυνο όλα τα παραπάνω, ειδικά αν καταφέρει να ανέβει στην εξουσία η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Σε μια προσπάθειά της να εξευμενίσει τον Άσαντ, η Μόσχα συμπεριέλαβε τη οργάνωση στη λίστα της με τις τρομοκρατικές οργανώσεις.
Σε ένα πιο αφηρημένο επίπεδο, η Ρωσία δεν επιθυμεί την ανάδειξη μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης στη Δαμασκό. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη χρήση της μοναδικής ναυτικής βάσης που διαθέτει στη Μ. Ανατολή, και που βρίσκεται στο συριακό λιμάνι της Ταρσού. Τέλος, η Ρωσία ανησυχεί μήπως το προηγούμενο σενάριο της Λιβύης, επαναληφθεί σε δικά της «χωράφια».
Είναι πλέον ξεκάθαρο, πως σιγά αλλά σταθερά αναδύεται ένα πολυπολικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης, μέσα από τις στάχτες της οικονομικής κρίσης του 2008. Σε αυτό το νέο σύστημα, ο αραβικός κόσμος θα παίξει σημαντικό ρόλο. Ως ανταγωνίστρια δύναμη, η Ρωσία είναι πολύ φυσικό να θέλει να εμπλακεί στις εξελίξεις της Συρίας, αλλά και σε αυτές της γενικότερης Μέσης Ανατολής.
Του Nima Khorrami Assl (Transnational Crisis Project, London).
Al Jazeera
Απόδοση: S.A.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου