Το σκάνδαλο διαφθοράς εξελίσσεται σε μια κυβερνητική κρίση στην Τουρκία. Το κυβερνών κόμμα είναι διαιρεμένο και το πολιτικό μέλλον του δεσποτικού πρωθυπουργού Ερντογάν κινδυνεύει, γράφει το Spiegel.
O εισαγγελέας της Κωνσταντινούπολης Zekeriya Öz διερευνά την ελίτ της Τουρκίας, ανθρώπους που θεωρούνταν ότι δεν μπορεί να τους αγγίξει κανείς: πολιτικούς, δημοσιογράφους, δικηγόρους και στρατηγούς. Ο Öz υπήρξε ο πιο σημαντικός ποινικός εισαγγελέας υπό τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βοηθώντας τον να λάβει νομικά μέτρα εναντίον του δικτύου που είναι γνωστό ως «Εργκένεκον», τα μέλη του οποίου φέρεται να σχεδίαζαν πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης. Αλλά μόλις λίγους μήνες μετά το τέλος της πενταετούς δίκης, ο Öz έχει πλέον στραφεί εναντίον του πρώην υποστηρικτή του.
Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, η αστυνομία συνέλαβε πάνω από 50 υπόπτους, μεταξύ των οποίων πολιτικοί του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), σημαίνοντες επιχειρηματίες και γιοι τριών υπουργών του υπουργικού συμβουλίου. Οι έρευνες ξεκίνησαν από τον Öz, τον οποίο στη συνέχεια έδιωξαν από την υπόθεση. Το σκάνδαλο έχει προκαλέσει στον Ερντογάν τη σοβαρότερη κρίση της 11ετούς θητείας του. Το σκάνδαλο διαφθοράς εντός του εσωτερικού κύκλου του θέτει σε κίνδυνο την εξουσία του ΑΚΡ και απειλεί να το διαλύσει – και αυτό εν όψει εκλογών, στις οποίες ο Ερντογάν θέλει προφανώς να εκλεγεί πρόεδρος.
Οι υπουργοί Οικονομικών, Εσωτερικών και Αστικής Ανάπτυξης παραιτήθηκαν στις 25 Δεκεμβρίου, μετά τη σύλληψη των γιων τους που φέρεται να αποδέχθηκαν δωροδοκίες για την παροχή αδειών οικοδομής και δημοσίων συμβάσεων. Την επόμενη μέρα, ο Ερντογάν έπαυσε επτά υπουργούς και τους αντικατέστησε με έμπιστούς του.
Αρκετοί υψηλόβαθμοι πολιτικοί, καθώς και ο επικεφαλής της κρατικής Halkbank , ο οποίος φέρεται να ενορχήστρωσε πετρελαϊκές συμφωνίες με το Ιράν, συνελήφθησαν επίσης. Κατηγορούνται για καταστρατήγηση των κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης που απαγορεύουν νομισματικές συναλλαγές με ιρανικές τράπεζες, καταβάλλοντας χρυσό πολλών δισεκατομμυρίων σε αντάλλαγμα για το πετρέλαιο. Όταν η αστυνομία έκανε έφοδο στο σπίτι του επικεφαλής της τράπεζας, βρήκε 4,5 εκατ. ευρώ σε κουτιά παπουτσιών. Αλλά αυτό είναι ίσως μόνο η αρχή μιας μεγαλύτερης αναταραχής. Ακόμη και ο ίδιος ο Ερντογάν βρίσκεται όλο και περισσότερο μπλεγμένος στο σκάνδαλο διαφθοράς. Ο υπουργός Αστικής Ανάπτυξης Ερντογάν Μπαϊρακτάρ, ο οποίος παραιτήθηκε, κάλεσε τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί. Ο Μπαϊρακτάρ ισχυρίστηκε ότι ενέκρινε τα αμφισβητούμενα κατασκευαστικά έργα έπειτα από οδηγίες του Ερντογάν.
Αρκετοί υψηλόβαθμοι πολιτικοί, καθώς και ο επικεφαλής της κρατικής Halkbank , ο οποίος φέρεται να ενορχήστρωσε πετρελαϊκές συμφωνίες με το Ιράν, συνελήφθησαν επίσης. Κατηγορούνται για καταστρατήγηση των κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης που απαγορεύουν νομισματικές συναλλαγές με ιρανικές τράπεζες, καταβάλλοντας χρυσό πολλών δισεκατομμυρίων σε αντάλλαγμα για το πετρέλαιο. Όταν η αστυνομία έκανε έφοδο στο σπίτι του επικεφαλής της τράπεζας, βρήκε 4,5 εκατ. ευρώ σε κουτιά παπουτσιών. Αλλά αυτό είναι ίσως μόνο η αρχή μιας μεγαλύτερης αναταραχής. Ακόμη και ο ίδιος ο Ερντογάν βρίσκεται όλο και περισσότερο μπλεγμένος στο σκάνδαλο διαφθοράς. Ο υπουργός Αστικής Ανάπτυξης Ερντογάν Μπαϊρακτάρ, ο οποίος παραιτήθηκε, κάλεσε τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί. Ο Μπαϊρακτάρ ισχυρίστηκε ότι ενέκρινε τα αμφισβητούμενα κατασκευαστικά έργα έπειτα από οδηγίες του Ερντογάν.
Έρχονται περαιτέρω συλλήψεις
Οι ερευνητές προφανώς σχεδιάζουν περαιτέρω συλλήψεις, με μια λίστα υπόπτων που περιλαμβάνουν και τον γιο του Ερντογάν, Μπιλάλ. Ο 32χρονος είναι ιδρυτής και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ισχυρής Türgev Foundation, η οποία απέκτησε ένα ακίνητο της κυβέρνησης στην περιοχή Φατίχ της Κωνσταντινούπολης σε πολύ ευνοϊκή τιμή, πληρώνοντας περίπου 3 εκατ. ευρώ.
Έκτοτε, ο εισαγγελέας της Κωνσταντινούπολης Μουαμέρ Ακά εξέδωσε μια κλήτευση για τον Μπιλάλ Ερντογάν. Όμως οι αστυνομικοί αρνήθηκαν να τον συλλάβουν, όπως και αρκετούς βουλευτές του ΑΚΡ, πιθανώς με τις οδηγίες της κυβέρνησης. Ο Ακα απομακρύνθηκε επίσης από την υπόθεση. Σε δήλωσή του την περασμένη Πέμπτη είπε : «οι έρευνές μου είχαν μπλοκαριστεί. Η δικαιοσύνη προφανώς δέχεται πιέσεις». Εν τω μεταξύ, ο Ερντογάν προσπαθεί να παρουσιάσει το σκάνδαλο ως συνωμοσία εναντίον της κυβέρνησής του. Κατηγορεί μια «συμμορία» που έχει ως στόχο να βλάψει την Τουρκία. Σε τηλεοπτικό διάγγελμά του την 1 Ιανουαρίου, ο Ερντογάν κάλεσε τους Τούρκους να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της ξένης δολοπλοκίας. «Καλώ κάθε έναν από τα 76 εκατομμύρια πολίτες μας να αντισταθούν, για να υπερασπιστούν τη δημοκρατία και αυτές τις άσχημες επιθέσεις που δέχεται η χώρα μας», είπε. Όμως, ακόμα και οι υποστηρικτές του Ερντογάν φαίνονται ενοχλημένοι από τις διαλέξεις του. Και όσο πιο δυνατά φωνάζει, τόσο σαφέστερο γίνεται ότι ο κάποτε δημοφιλής πρωθυπουργός αγωνίζεται σκληρά για το πολιτικό μέλλον του.
Ο Ερντογάν, πρώην δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ανέλαβε την πρωθυπουργία με την υπόσχεση να θέσει τέρμα στην ευνοιοκρατία των προκατόχων του. Αυτό τον βοήθησε στην εκλογή του το 2002 και στην επανεκλογή του δύο φορές. Αλλά το ΑΚΡ δεν κυβερνά με τόση διαφάνεια όση ισχυρίζεται ο Ερντογάν. Εδώ και καιρό το κατηγορούν για διαφθορά. Σε έγγραφα που δημοσίευσε το WikiLeaks το 2010, οι διπλωμάτες των ΗΠΑ ανέφεραν «διαφθορά σε όλα τα επίπεδα» στην Τουρκία.
«Κανείς δεν ήθελε να ακούσει»
«Έχουμε ασχοληθεί με το θέμα της διαφθοράς στους κόλπους της κυβέρνησης εδώ και χρόνια, αλλά κανείς δεν ήθελε να ακούσει», λέει ο Aye Danioglu, βουλευτής στο κόμμα της αντιπολίτευσης CHP. «Τελικά, χρειάστηκε μια εσωτερική διαμάχη στο Ισλαμικό στρατόπεδο για να αποκαλυφθεί η βρωμιά των τελευταίων χρόνων».
Οι κατηγορίες δεν ήταν ποτέ ούτε τόσο λεπτομερείς, ούτε τόσο επικίνδυνες για τον πρωθυπουργό. Για πρώτη φορά, δεν επιτίθενται στον Ερντογάν μόνο τα μέλη της αντιπολίτευσης, αλλά και ορισμένοι πρώην υποστηρικτές του, ειδικά αυτοί που ευθυγραμμίζονται με τον τούρκο ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Γκιουλέν ζει εξόριστος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι υποστηρικτές του έχουν ιδρύσει σχολεία, εταιρείες μέσων μαζικής ενημέρωσης, νοσοκομεία και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Η κοινότητα του Γκιουλέν επιδιώκει να παρουσιάζεται ως ένα κίνημα της κοινωνίας των πολιτών, που προωθεί κυρίως την εκπαίδευση. Όμως, πρώην μέλη της περιγράφουν την κοινότητα ως ιεραρχική, πολιτική και ισλαμική.
Γκιουλέν και Ερντογάν συνεργάζονταν για καιρό με επιτυχία. Ο Γκιουλέν εξασφάλισε ψήφους για τον Ερντογάν, ενώ ο Ερντογάν προστάτευε τις επιχειρηματικές συναλλαγές της κοινότητας. Υπό την αιγίδα του Ερντογάν, υποστηρικτές του Γκιουλέν εξασφάλισαν καίριες θέσεις στην αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Στη δίκη της υπόθεσης Εργκένεκον, ο Γκιουλέν και ο Ερντογάν συνεργάστηκαν για να κατατροπώσουν τους επικεφαλής των αντιπάλων τους: του στρατού και της κοσμικής αντιπολίτευσης.
«Κήρυξη πολέμου»
Ο Zekeriya Öz που θεωρείται υποστηρικτής του Γκιουλέν ήταν ο κύριος κατήγορος στη δίκη, την μεγαλύτερη στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας. Οι κατηγορούμενοι φέρεται να σχεδίαζαν τρομοκρατικές επιθέσεις για να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Οι παρατηρητές επέκριναν τη δίκη, η οποία έληξε τον Αύγουστο του 2013 μετά από πέντε χρόνια, αποκαλώντας την μια φάρσα. Λεπτομέρειες από τη δίκη συχνά διέρρεαν προς τα μέσα ενημέρωσης που ανήκουν στο κίνημα του Γκιουλέν και οι επικριτές του καθεστώς την αποκήρυξαν δημόσια.
Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, η συμμαχία έχει αρχίσει να καταρρέει. Οι υποστηρικτές του Γκιουλέν προφανώς έγιναν πολύ ισχυροί για τον Ερντογάν. Την ίδια στιγμή, προφανώς άρχισε να τους θεωρεί προδότες, παύοντας πολλούς αξιωματούχους που σχετίζονται με το κίνημα. Οι υποστηρικτές του Γκιουλέν στο δικαστικό σώμα, στη συνέχεια, προσπάθησαν να ασκήσουν δίωξη κατά του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, έναν έμπιστο του πρωθυπουργού, αλλά ανεπιτυχώς. Τον Νοέμβριο, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι τα κέντρα διδασκαλίας του Γκιουλέν θα έπρεπε να κλείσουν. Οι εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις προετοίμαζαν τους μαθητές για εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο και αποτελούν σημαντική πηγή εισοδήματος για το κίνημα. Η εφημερίδα Hürriyet αποκάλεσε την κίνηση «κήρυξη πολέμου».
Για το λόγο αυτό, οι έρευνες μπορούν αναμφισβήτητα να θεωρηθούν ως προσπάθεια του κινήματος Γκιουλέν να εκδικηθεί τον πρωθυπουργό. Ο Ερντογάν την αποκάλεσε μια «πολύ βρώμικη επιχείρηση» και κατηγόρησε τους υποστηρικτές του Γκιουλέν ότι προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα «κράτος εν κράτει». Ο Γκιουλέν απάντησε με ένα μαγνητοσκοπημένο διάγγελμα, στο οποίο είπε: «Είθε ο Θεός να φέρει τη φωτιά πάνω από τα σπίτια εκείνων που δεν βλέπουν τον κλέφτη, αλλά, αντίθετα, διώκουν όσους κυνηγούν τον κλέφτη». Αυτή είναι η δεύτερη φορά που ο Ερντογάν πλήττεται σημαντικά. Το καλοκαίρι, περισσότεροι από τρία εκατομμύρια άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν για μήνες για την αναδιαμόρφωση του πάρκου Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά το κίνημα σύντομα επεκτάθηκε σε ένα ευρύτερο κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια στο αυξανόμενα δεσποτικό ύφος διακυβέρνησης του Ερντογάν.
Μετά από περίπου 11 χρόνια στην εξουσία, ο Ερντογάν φαίνεται όλο και πιο αυταρχικός και αποσυνδεδεμένος από την πραγματικότητα. Έχει πλέον αντικαταστήσει πολλά ικανά στελέχη τους με έμπιστούς του. Η επιτυχία κάνει ορισμένους πολιτικούς πιο χαλαρούς, αλλά τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν έχει εξελιχθεί, από πολλές απόψεις, στο είδος του αυταρχικού ηγέτη που κάποτε ορκίστηκε να καταργήσει. Οι επικριτές του φυλακίζονται. Η Τουρκία έχει περισσότερους δημοσιογράφους και –υποτίθεται- υπόπτους για τρομοκρατία στη φυλακή από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Το AKP υπό διάλυση
Ο Ερντογάν αντέδρασε πεισματικά στις διαμαρτυρίες το καλοκαίρι, επιπλήττοντας τους επικριτές του ως «αλήτες» και βάζοντας τις δυνάμεις ασφαλείας να πετούν δακρυγόνα στους διαδηλωτές. Έχει επίσης αποδειχθεί αμείλικτος στην τρέχουσα κρίση. Περίπου 500 αστυνομικοί έχουν μεταφερθεί και ο Ερντογάν προσπάθησε επίσης, ανεπιτυχώς είναι η αλήθεια, να αποκτήσει τον έλεγχο των ερευνών με διάταγμα. Αλλά σε αντίθεση με τις διαδηλώσεις στο Γκεζί, αυτή τη φορά ο Ερντογάν δεν θα είναι σε θέση να θέσει την κρίση υπό έλεγχο με μια πιο σκληρή προσέγγιση. Έχει ήδη γίνει σαφές ότι το σκάνδαλο θα μπορούσε να διαλύσει το κόμμα του.
Ο στόχος του Ερντογάν, να εκλεγεί πρόεδρος το καλοκαίρι, απομακρύνεται όλο και περισσότερο. Θα ήθελε να αποκτήσει τη θέση με σημαντικά περισσότερη ισχύ, αλλά είναι πλέον απίθανο να συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων στο κοινοβούλιο. Αλλά, υπό τον τουρκικό νόμο για τα πολιτικά κόμματα, δεν μπορεί πλέον να θέσει υποψηφιότητα για πρωθυπουργός. Είναι πιθανό ότι θα προσπαθήσει να αναθεωρήσει το νόμο για να παραμείνει στην εξουσία, αλλά υπάρχει ήδη αυξανόμενη αντίσταση εντός του ΑΚΡ σε μια τέτοια κίνηση. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιουλ, ιδίως, αντιτίθεται πλέον σθεναρά στον πρώην σύμμαχό του.
Τέλος, η οικονομία , ο πιο σημαντικός παράγοντας στο να πείσει πολλούς πολίτες να ψηφίσουν τον Ερντογάν, γίνεται όλο και ασθενέστερη. Η τουρκική λίρα πρόσφατα υποχώρησε σε χαμηλό ρεκόρ. Οι ξένες επενδύσεις, οι οποίες έφεραν το κεφάλαιο που πυροδότησε την ανάπτυξη των τελευταίων ετών, έχουν μειωθεί εδώ και αρκετό καιρό. Εάν οι επενδυτές συνεχίσουν να αποσύρουν τα χρήματα από την Τουρκία, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια οικονομική ύφεση, η οποία θα μπορούσε να κοστίσει πολλούς ψήφους στον Ερντογάν.
Η αντιπολίτευση κατεβάζει έναν υποψήφιο με σοβαρές προοπτικές να κερδίσει την κούρσα για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης στις τοπικές εκλογές του επόμενου Μαρτίου. Το γεγονός αυτό κάνει τα στελέχη του AKP όλο και πιο νευρικά, καθώς ξέρουν ότι όποιος χάνει την Κωνσταντινούπολη, χάνει και την Τουρκία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου