Σχέδιο Αgent Orange:

Αgent Orange

Πορτοκαλί, το χρώµα του θανάτου

Στο Βιετνάµ, τριάντα ένα χρόνια από την πτώση της Σαϊγκόν, το αµερικανικό δηλητήριο εξακολουθεί να σκοτώνει τους τότε εχθρούς αλλά και συµµάχους.

Η αµερικανική πολυεθνική Monsanto είναι κυρίως γνωστή ως ο σηµαντικότερος φορέας της παραγωγής και της προώθησης των γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών. Όµως, η δράση της εταιρείας ενάντια στο περιβάλλον και στην ανθρωπότητα έχει κι άλλες, λιγότερο γνωστές πτυχές: η εταιρεία παράγει το Roundup Ultra, το ισχυρό αποψιλωτικό δηλητήριο µε το οποίο ψεκάζονται τεράστιες περιοχές της Κολοµβίας στο πλαίσιο του «αγώνα ενάντια στα ναρκωτικά» και του «αγώνα ενάντια στην τροµοκρατία» που χρηµατοδοτούνται αφειδώς από την Ουάσιγκτον, ενώ πριν από 35 χρόνια υπήρξε ένας από τους παρασκευαστές του περιβόητου orange agent, του δηλητηρίου που ερήµωσε τεράστιες περιοχές στο (τότε) Νότιο Βιετνάµ, όταν οι Αµερικανοί προσπαθούσαν µε κάθε µέσο να ανακόψουν την προέλαση των ανταρτών Βιετκόνγκ. Η ονοµασία του προέρχεται από τα πορτοκαλί χρώµατος κυλινδρικά δοχεία στα οποία ήταν συσκευασµένο.

Η αγωγή που κατέθεσε πρόσφατα στο Δικαστήριο της Νέας Υόρκης η Βιετναµέζικη Ένωση των Θυµάτων του orange agent ενάντια σε 36 αµερικανικές εταιρείες που παρασκεύαζαν αυτήν την ουσία (στις πρώτες θέσεις βρίσκονταν οι Monsanto και η Dow Chemical) ξανάφερε στην επικαιρότητα το ζήτηµα των µακροπρόθεσµων συνεπειών αυτού του εγκλήµατος πολέµου που διέπραξαν οι Ηνωµένες Πολιτείες: στην προσπάθειά τους να καταστρέψουν το πολύτιµο καµουφλάζ που πρόσεφερε στους αντάρτες η οργιαστική τροπική βλάστηση, αλλά και να εµποδίσουν τον ανεφοδιασµό τους σε τρόφιµα από τη σοδειά των τοπικών πληθυσµών, ψέκασαν µε 77 εκατοµµύρια λίτρα της ισχυρότατης αποψιλωτικής ουσίας orange agent 26 εκατοµµύρια στρέµµατα καλλιεργειών, δασών καιπαράκτιων µανγκρόβιων δασών (περίπου το 10% της επιφάνειας του Νότιου Βιετνάµ). Ανάλογα µε τη στρατηγική σηµασία της περιοχής, οι ψεκασµοί επαναλήφθηκαν 5-10 φορές, µεταβάλλοντας τα δάση και τους ορυζώνες σε κρανίου τόπο. Για να κατανοήσει κανείς την καταστροφή που προκλήθηκε, αρκεί να σηµειωθεί ότι στις παραπάνω ποσότητες του orange agent περιέχονταν 400 kg διοξίνης, µιας ουσίας που είναι τροµακτικά επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία ακόµα και σε απειροελάχιστες ποσότητες. Συγκριτικά, στο ατύχηµα στην ιταλική πόλη Σεβέζο (1976) –το οποίο θεωρήθηκε τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή και οδήγησε στην θέσπιση αυστηρότατων προδιαγραφών για την αποφυγή των βιοµηχανικών ατυχηµάτων- η ποσότητα της διοξίνης που εκλύθηκε δεν ξεπερνούσε τα 2 kg…(1)Η διοξίνη που εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισµό δια της αναπνευστικής οδού και µέσα από την τροφική αλυσίδα, συσσωρεύεται στο λίπος (και στο µητρικό γάλα) και προκαλεί καρκίνους, τερατογεννέσεις, δυσπλασίες, αποβολές, νοητική στέρηση και µη αναστρέψιµες νευρολογικές διαταραχές. Όµως, το τροµερό είναι ότι όλα αυτά τα προβλήµατα κληροδοτούνται και στους απογόνους των θυµάτων της διοξίνης.Ο αριθµός των κατοίκων που ζούσαν στα 20.000 χωριά των ζωνών που ψεκάστηκαν στο Βιετνάµ ενδέχεται να φτάνει τα 4,8 εκατοµµύρια άτοµα! Εν τω µεταξύ, ο Βιετναµέζικος Ερυθρός Σταυρός υπολογίζει τον αριθµό των θυµάτων της διοξίνης στο ένα εκατοµµύριο. Κι αυτός ο αριθµός αυξάνεται διαρκώς, καθώς οι συνέπειες κληροδοτούνται στους απογόνους. Ταυτόχρονα, το πρόβληµα έχει αρχίσει να εξαπλώνεται σε ολόκληρη την επικράτεια του –ενιαίου πλέον- Βιετνάµ, καθώς τα πρώτα θύµατα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την ερηµωµένη γη τους και να µεταναστεύσουν, ενώ πολλοί αναγκάζονται να διακόψουν κάθε σχέση µε την οικογένειά τους και να εγκατασταθούν αλλού, καθώς οι οικογένειες των θυµάτων βιώνουν έναν ιδιότυπο κοινωνικό αποκλεισµό και είναι πολύ δύσκολο να βρει σύζυγο ένα άτοµο που έχει στην οικογένειά του θύµα της διοξίνης.

Επιπλέον, στα δυσπρόσιτα υψίπεδα του Κεντρικού Βιετνάµ που επλήγησαν περισσότερο από τους ψεκασµούς, ζούσαν φυλές σχετικά αποµονωµένες από την υπόλοιπη χώρα, οι οποίες είχαν αναπτύξει µια ξεχωριστή, σχεδόν ανιµιστική κουλτούρα, στην οποία η φύση κατείχε κυρίαρχη θέση. Η ολοκληρωτική καταστροφή του περιβάλλοντος της περιοχής τους, εκτός από την οικονοµική καταστροφή, την προσφυγιά και τα πολυάριθµα θύµατα, είχε ως αποτέλεσµα και την ολοκληρωτική κατάρρευση του κόσµου τους και της ταυτότητάς τους.Όµως, πέρα από τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, υγειονοµικές και ψυχολογικές συνέπειες, αυτό το έγκληµα πολέµου εξακολουθεί να έχει και βαρύτατες οικονοµικές συνέπειες για την πολύπαθη χώρα, η οποία είχε ρηµαχτεί από τον «πόλεµο των 10.000 ηµερών» (αρχικά ενάντια στους γάλλους αποικιοκράτες, στη συνέχεια ενάντια στο αµερικανόδουλο καθεστώς και, τέλος, ενάντια στην υπερδύναµη). Η απορρύπανση των πλέον επιβαρυµένων περιοχών (και ιδιαίτερα των περιοχών που γειτονεύουν µε αεροδρόµια, στις οποίες τα αεροπλάνα άδειαζαν πριν την προσγείωση όσο φορτίο τούς είχε περισσέψει) έχει τεράστιο κόστος. Ακόµα και σήµερα, εκτεταµένες περιοχές καλύπτονται από µια αραιή, φτωχή βλάστηση, την οποία οι ντόπιοι ονοµάζουν «αµερικάνικο χόρτο», ενώ έχει απαγορευθεί η καλλιέργεια µεγάλων εκτάσεων.

Επιπλέον, οι δαπάνες για την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη των θυµάτων και την εκπαίδευση και επαγγελµατική αποκατάσταση των αναπήρων είναι δυσβάστακτες. Μόνο τα πενιχρά µηνιαία επιδόµατα των 5-10 ευρώ που χορηγεί η κεντρική κυβέρνηση στους ανάπηρους θύµατα της διοξίνης αντιστοιχούν στο 0,5% του προϋπολογισµού της χώρας. Επίσης, τα υγιή µέλη των οικογενειών είναι υποχρεωµένα να αφιερώνουν σηµαντικό µέρος του χρόνου τους για να βοηθήσουν τους ανάπηρους συγγενείς τους. Μάλιστα, µια έρευνα απέδειξε ότι το οικογενειακό τους εισόδηµα αντιστοιχεί στο ήµισυ εκείνου που κερδίζουν οι οικογένειες που δεν επλήγησαν από την µάστιγα.Φυσικά, οι Ηνωµένες Πολιτείες αρνούνται να αναγνωρίσουν τόσο το έγκληµα πολέµου που διέπραξαν όσο και τις αντίστοιχες συνέπειές του σε µιαν άλλη κατηγορία θυµάτων του, στους «βετεράνους» του αµερικανικού στρατού οι οποίοι εκτέθηκαν στο agent orange κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων. Αντίθετα, έχουν διευρύνει την «γκάµα» τους µε βλήµατα απεµπλουτισµένου ουρανίου (πόλεµοι του Κόλπου, Αφγανιστάν, Σερβία, Κόσοβο), λευκό φώσφορο (Φαλούτζα), φυτοφάρµακα νέας γενιάς (Κολοµβία). Προφανώς, στο µέλλον θα έχουµε περισσότερες πληροφορίες για τις τραγικές συνέπειές τους.

(1) Le Monde diplomatique, « Au Vietnam l’ «agent orange» tue encore», Ιανουάριος 2006.

Αγωγές, συµβιβασµοί και αποζηµιώσειςΗ πρώτη µαζική αγωγή κατά της Monsanto και άλλων εταιρειών που παρασκεύαζαν το δηλητήριο agent orange κατατέθηκε στις ΗΠΑ το 1979 από βετεράνους του Βιετνάµ. Το 1985, οι δικηγόροι των εναγόντων ήρθαν σε συµβιβασµό µε τους εκπροσώπους της εταιρείας. Η αποζηµίωση που καταβλήθηκε στα θύµατα του χηµικού δηλητηρίου ήταν 180 εκατοµµύρια δολάρια. Ένα χρόνο νωρίτερα, το 1984, οι αµερικανικές παρασκευαστικές εταιρείες του agent orange είχαν καταβάλλει αποζηµιώσεις σε αµερικανούς βετεράνους του Βιετνάµ από τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και Καναδά, χωρών-συµµάχων των ΗΠΑ που είχαν σπεύσει να ενισχύσουν την αµερικανική εισβολή. Τον περασµένο Ιανουάριο, δικαστήριο της Νοτίου Κορέας έκανε δεκτή την έφεση νοτιοκορεατών βετεράνων κατά πρωτόδικης απόφασης και διέταξε τις εταιρείες Monsanto και Dow Chemicals να καταβάλουν αποζηµίωση ύψους 62 εκατ. δολαρίων σε 6.800 θύµατά τους.Στις 10 Μαρτίου του 2005, ο δικαστής Jack Weinstein του Οµοσπονδιακού Δικαστηρίου του Μπρούκλιν απέρριψε την αγωγή βιετναµέζων θυµάτων του agent orange. Στο σκεπτικό της απόφασης, ο κ. Jack Weinstein ανέφερε ότι τα χηµικά που χρησιµοποιήθηκαν στον πόλεµο του Βιετνάµ ναι µεν ήταν τοξικά, αλλά, κατά τη γνώµη του, δεν «εντάσσονταν στον ορισµό ‘χηµικός πόλεµος’» και, κατά συνέπεια, δεν παραβίαζαν τις σχετικές διεθνείς συνθήκες.Τα θύµατα άσκησαν έφεση, η οποία αναµένεται να εκδικαστεί προς τα τέλη του χρόνου.